vrijdag 25 november 2011

De wal keert het schip



Investeringsbeoordelaar Moody’s heeft vanochtend de Hongaarse kredietwaardigheid verlaagd tot junkstatus, waarmee Hongarije terecht dreigt te komen in het rijtje Griekenland, Italië...wie volgt? Moody’s geeft nu een negatief investeringsadvies, ondanks het feit dat de regering Orbán – in een poging die junkstatus te vermijden – vorige week aankondigde dat ze nu toch weer met het IMF en de EU wil gaan praten over een mogelijke garantiestelling. Dat werd door sommigen uitgelegd als een koerswijziging, maar Moody’s beschouwt het vooralsnog als een niet serieus te nemen show omdat de regering erbij zegt geen voorwaarden van de IMF te zullen accepteren. Leningen of financiële garanties zonder condities bestaan niet, zeker niet na het Griekse fiasco.

De verlaging tot junkstatus werd door regering Orbán direct betiteld als deel van een georkestreerde financiële aanval op Hongarije. De retoriek van de “economische vrijheidsoorlog” die de regering Orbán anderhalf jaar geleden inzette, wordt daarmee onverkort voortgezet.
Maar volgens veel financiële analisten zal de regering Orbán op korte termijn echt een totaal andere economische koers moeten gaat varen en onverkort met de IMF moeten gaan samenwerken (voorwaarden en controle door de internationale gemeenschap accepteren). Zo niet, dan zijn verdere problemen met de forint en Hongaarse leningen zeer waarschijnlijk. De afwaardering door Moody’s is dan ook op zijn minst een (zoveelste) zeer ernstige waarschuwing.
Sommige analisten verwachten ook dat een dergelijk ommekeer in beleid, zij het met veel misbaar en gegrom, er uiteindelijk toch zal komen. Anderen zijn minder optimistisch en waarschuwen voor nog grotere problemen: een verdere val van de forint (vanochtend van de 3010 naar de 317 voor de Euro), stijging van rentetarieven, een nog groter gat in de begroting, recessie in de economie.

Incapabel, arrogant en onberekenbaar

Feit is dat de economische en financiële politiek van de afgelopen anderhalf jaar door het gros van de experts en waarnemers wordt gezien als incapabel, arrogant en onberekenbaar.
1. De regering Orbán heeft de international investeerders (banken, multinationals, IMF, EU) die essentieel zijn voor de Hongaarse economie permanent gepasseerd en geschoffeerd en dat wekt geen vertrouwen. Denk aan de speciale belastingen, de maatregelen met terugwerkende kracht, maatregelen die vooral tegen buitenlandse bedrijven gericht zijn, het eruit gooien van de IMF en opzij schuiven van EU adviezen enz. enz.
2. De echte problemen (schuldenprobleem, pensioenvraagstuk, de zware belasting op arbeid, gezondheidszorg, onderwijs, de armoede en de positie van zigeuners) worden niet serieus aangepakt (maar in veel gevallen zelfs verergerd) en ook dat wekt geen vertrouwen. Serieus betekent: samen met deskundigen en betrokken zoals werkgevers, werknemers, maatschappelijke organisaties ingrijpende hervormingsplannen bespreken en die ook uitvoeren. Wat we vooral hebben gekregen zijn politieke stokpaardjes (de vlaktaks die alleen goed was voor de rijken maar een enorm gat in de begroting sloeg), absurde plannen (de massale werkverschaffing), contraproductieve lapmiddelen (nationalisering van de private pensioenspaargelden, de sluipende invoering van allerlei nieuwe belastingen).
3. De autoritaire handelswijze die de regering Orbán aan de dag legt helpt al evenmin in het wekken van vertrouwen: ze doen precies wat ze willen, houden met niemand rekening, voeren geen serieus overleg, houden zich niet aan beloftes, lappen wetten en regels aan hun laars en komen afspraken niet na. Het is dezelfde houding die je ook ziet bij de ernstige inperking van de democratie: de omstreden mediawet, het opheffen van onafhankelijke politieke en maatschappelijke controle (de “checks en balances” van de democratie), het veilig stellen van de macht van de heersende partij.

Opening

Maar uiteindelijk keert de wal het schip. Volgens András Schiffer van de LMP (zusterpartij van Groen-Links) is het een kwestie van tijd tot het bouwwerk van Orbán instort en Fidesz uiteen valt. Dat kan snel zijn of nog jaren duren, aldus Schiffer, maar eens komt het moment dat Orbán en de zijnen door Fidesz aan de kant worden geschoven. En dan komt er ook een opening voor (delen van) de oppositie om samen met de verstandige delen van Fidesz die zich niet langer meer door Orbán op sleeptouw willen laten nemen de economische rotzooi op te ruimen en de democratie te herstellen. Het is een optimistische visie. Nou ja, optimistisch? De sores waar we ondertussen nog doorheen moeten?

zaterdag 19 november 2011

Ook rechterlijke macht nu onder Fidesz controle



Er is lang gespeculeerd over de vraag hoe de regering Orbán om zou gaan met de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. De nieuwste wetsvoorstellen, waarover komende week in het Parlement wordt gestemd, laten weinig ruimte voor twijfel. Ook de rechters in het land krijgen vanaf 1 januari 2012 een vrijwel almachtige door Fidesz benoemde functionaris boven zich. “De President van het Hooggerechtshof András Baka heeft het een regelrecht schandaal genoemd, maar het gebeurt vrijwel zonder dat er een haan naar kraait,” aldus Peter Hack, rechtskundige van de ELTE universiteit in Boedapest.

De nieuwe President van de te vormen Nationale Gerechtelijke Raad krijgt vrijwel onbeperkte bevoegdheden in personele en financiële beslissingen met betrekking tot de 3000 rechters die het land telt. De president beslist over promoties, over salarissen en kan ingrijpen in het toedelen van strafzaken (wie doet wat). De rest van de Raad, deels benoemd door de rechters, heeft slechts adviserende bevoegdheden.

De nieuwe president wordt gekozen door een 2/3 meerderheid in het parlement en voor een periode van negen jaar, maar blijft langer aan zolang er daarna geen 2/3 meerderheid is voor een vervanger. Zolang Fidesz dus minstens 1/3 plus 1 van de zetels heeft, heeft de partij controle over deze belangrijke functie, wie weet voor 20 jaar. De topkandidaat voor de post is Tünde Handó, voorzitter van de Arbeidsrechtbank van Boedapest en de vrouw van de voornaamste Fidesz man in het Europees Parlement Jozsef Szajer

De nieuwe functionaris kan in de loop der jaren een heel belangrijke invloed uitoefenen op de samenstelling en het gedrag van de rechterlijke macht, zegt Peter Hack. “De carrière van elke rechter wordt volledig afhankelijk van die nieuwe president en wie dus omhoog wil en meer wil verdienen, die zorgt dat hij of zij de baas niet tegen de haren instrijkt.” Natuurlijk houden rechters theoretisch de mogelijkheid om altijd hun eigen oordeel te vellen, maar dan zullen ze wel bereid moeten zijn om tegen een hele sterke stroom in te roeien.

Daarnaast zijn en worden er diverse andere maatregelen genomen die de macht van onafhankelijke rechters en rechtbanken aantasten. De kritische president van het Hooggerechtshof Baka, die officieel nog vier jaar in functie is, zal zijn post zeker kwijtraken. Het Hooggerechtshof wordt per 1 januari opgeheven en vervangen door “een ander” instituut met de naam Kuria. Fidesz heeft al laten weten dat ze de grondwet dusdanig zal veranderen dat Baka daar niet de president van wordt. Ook worden zo’n 300 rechters per 1 januari geforceerd met vervroegd pensioen gestuurd. Het betreft de meest ervaren en veelal ook de meest deskundige rechters waaronder veel critici van de nieuwe aanpak. Niet alleen ben je daar dan vanaf, het schept ook ruimte voor de nieuwe President van de Gerechtelijke Raad om een veelvoud van rechters die zij geschikt acht te promoveren (omdat er op alle niveaus posten open gaan vallen).

Ook het Grondwettelijke Hof, heeft een heel andere samenstelling gekregen en krijgt een heel andere rol. Inmiddels zijn 11 van de 15 rechters van dat Grondwettelijk Hof door Fidesz benoemd (een paar hadden zelfs geen juridische praktijkervaring, alleen maar politieke connecties). Bovendien zijn de competenties van het Hof dusdanig ingeperkt dat het zich in praktijk vrijwel uitsluitend nog met individuele zaken zal bezig houden (zoiets als het Hof in Straatsburg). De rol die het Hof tot nu toe had om te controleren of de parlementaire meerderheid zich wel aan de grondwet houdt (daar hebben wij in Nederland de Eerste Kamer voor) komt te vervallen, dat is volgens de regering Orbán niet nodig.

In het Openbaar Ministerie paste de regering Orbán eerder soortgelijk recepten toe. Ook de Nationale Hoofdofficier van Justitie Peter Polt heeft een oppermachtige positie, is een duidelijke Fidesz-benoeming en zit er voor negen jaar en potentieel levenslang. Je moet wel een behoorlijk zelfverzekerde officier van justitie zijn en weinig om je carrièreperspectieven geven wil je tegen zijn wensen ingaan. Ter illustratie: na de vorige Fidesz regering in 2002 diende de nieuwe links-liberale regering 212 klachten in over corruptie, machtsmisbruik en wangedrag door regeringsfunctionarissen van Fidesz. Raad eens in hoeveel gevallen de Nationale Hoofdofficier van Justitie, toen ook Peter Polt, besloot géén onderzoek in te stellen: precies, 212. En overigens kan volgens de Fidesz wetgeving ook deze nationale  hoofdofficier van justitie in alle wat zwaardere zaken (mede) beslissen welke rechter over een betreffende zaak oordeelt.

En zo raakt het gerechtelijke en justitiële apparaat langzaam maar zeker steeds meer in de greep van Orbán en de zijnen met wetgeving die zonder serieuze consultatie met de betrokkenen of experts van buiten wordt doorgevoerd. Dat alles gebeurt met het argument dat er meer efficiëntie nodig is. “Het is absoluut waar dat de oude organisatie, waarbij de rechterlijke macht volledig over haar eigen organisatie besliste, inefficiënt was,” erkent rechtsgeleerde Hack. “Daarom waren er nota bene afgelopen maart nog allerlei hervormingen en wetswijzigingen doorgevoerd, met de volledige steun van de rechterlijke macht. Maar een half jaar later wordt dat allemaal gewoon overboord gegooid in ruil voor een radicaal nieuw systeem dat de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht ondergraaft.”

Verder de afgelopen weken:

Hoofdpunt was natuurlijk dat Hongarije af lijkt te stevenen op een serieuze financiële crisis a la Griekenland. Het buitenland vindt het “onorthodoxe” financiële beleid van de regering veel te onbetrouwbaar. Internationale investeerders hebben hun investeringen in het land bevroren en beginnen zelfs te dreigen het land te verlaten, de kapitaalmarkt is steeds minder bereid geld aan Hongarije uit te lenen, de koers van de forint zakt steeds verder weg (nu rond de 310-315 voor de euro) en de internationale kredietbeoordelaars overwegen om Hongaarse leningen af te waarderen tot “junk” status. Als dat gebeurt zijn de rapen gaar, dan dreigt een faillissement.
Dus suggereert Orbán, die tot gisteren nog tekeer ging tegen “de dictaten en voorwaarden” van het IMF en Brussel, nu opeens dat de regering alsnog een steunpakket wil van …het IMF en de EU, maar dan wel zonder enige voorwaarden. Het lijkt me niet waarschijnlijk dat Brussel en Washington een blanco cheque gaan uitschrijven en de vraag is dan of Orbán zal slikken (wat een enorm prestigeverlies in eigen land betekent want zijn anti-IMF retoriek was ongekend) of het land zal laten stikken.

vrijdag 4 november 2011

Boeman



De voorzitter van het Hongaarse parlement Laszlo Kövér – een van de getrouwen rond premier Viktor Orbán – lijkt vast van plan om te verhinderen dat de tien kamerleden rond ex-premier Ferenc Gyurcsány die uit de socialistische partij stapten een eigen fractie kunnen vormen. Kövér overweegt om daartoe desnoods een nieuwe wet in te voeren, aldus het dagblad Népszabadság.

Wat je ook moge denken over Ferenc Gyurcsány, er is geen twijfel over dat zijn Democratische Coalitie (DK) recht heeft op een eigen fractie in het parlement en de daarbij behorende financiering, plaats in Kamercommissies en spreektijd. De regels zijn tamelijk helder: een nieuwe fractie kan gevormd worden als minimaal tien parlementariërs, die eerst een half jaar als onafhankelijke Kamerleden hebben gefunctioneerd, dat willen.
Met een beetje soepele toepassing van de regels, zou zelfs dat half jaar wachttijd (tot april 2012) niet nodig zijn, maar goed, het zal niemand verbazen dat parlementsvoorzitter Kövér het verdomt soepel te zijn tegenover Gyurcsány, de grote boeman van Viktor Orbán. Maar volgens de krant Népszabadság overweegt Kövér nu ook serieus om de wet met de gedragsregels in het Parlement tussentijds zodanig aan te passen dat de DK het tot 2014 wel helemaal kan vergeten. Je zou bijvoorbeeld vast kunnen leggen dat alleen partijen die aan de verkiezingen hebben meegedaan fracties mogen vormen. Fidesz kan met haar 2/3 meerderheid immers alles beslissen wat ze maar wil.
Met alle scepsis over de wenselijkheid en mogelijkheden van een nieuwe politieke rol van Gyurcsány – is hij niet veel te omstreden om in een verenigde oppositie een rol te spelen – , het bevestigt opnieuw dat hij misschien wel de enige oppositiepoliticus is waar Fidesz echt bang voor lijkt te zijn.

Verder de afgelopen week:

 - Koerswijziging?
De zakelijke Internetsite Portfolio vraagt zich af of er sprake is van een serieuze koerswijziging nu de minister van Economische Zaken gisteren aankondigde dat hij bereid is met de banken om tafel te gaan zitten en te onderhandelen over oplossingen voor de precaire financiële situatie van het land. De regering heeft niet veel keus, constateert Portfolio. De Eurocrisis dreigt uit de hand te lopen en een eventueel Grieks failliet gaat ook voor Hongarije zeer grote consequenties hebben. Op de financiële markten wordt Hongarije nu, na Griekenland, als een van de meest risicovolle landen van de EU gezien dankzij het buitengewoon onnavolgbare, chaotische en autoritaire beleid van de laatste anderhalf jaar. Zonder IMF (dat door de regering buiten de deur is gezet) en zonder samenwerking met de banken (die permanent geschoffeerd worden) is het onmogelijk geld te lenen en kan de economie niet groeien. Portfolio schrijft dat het goed is dat de regering zich nu eindelijk de risico’s realiseert en er ook wat aan wil doen. Ik zou zeggen: het is nog volop herfst en één verdwaalde zwaluw maakt geen voorjaar.

- Jobbik
Jobbik heeft op haar recent gehouden partijcongres haar extreemrechtse koers nog maar eens bevestigd. Partijvoorzitter Gabor Vona kritiseerde weliswaar diverse fascistische splinters rond de partij die alle heil verwachten van gewelddadig optreden (“Soms is het veel effectiever om geen geweld te gebruiken,” aldus Vona) maar hij maakte ook duidelijk dat wat hem betreft Jobbik boven het parlementaire systeem staat. En natuurlijk wil Jobbik uit de EU.

- Volkstelling
 In een dorpje in het oosten des lands is een schandaal uitgebroken omdat de boedistische gemeenschap daar plaatselijke zigeuners zou hebben geholpen met het invullen van de volkstellingsformulieren. In ruil voor hun veelvuldige hulp – de boedisten zorgen vaak ook voor wat extra eten, wat werk, tweedehands kleren e.d. – zouden de zigeuners bij de vraag over religie hebben ingevuld dat ze boedist zijn. Het is bepaald niet onmogelijk dat dit gebeurd is, maar wat dan nog? Iedereen mag bij religie invullen wat hij of zij wil. Het echte schandaal is dat de door de zigeuners ingevulde formulieren door de volkstellingsinstantie zijn overhandigd aan politie en justitie, die nu een strafrechtelijk vooronderzoek zijn begonnen. Hoezo persoonsbescherming?

- Protesten van studenten…
Duizenden studenten hebben op diverse plaatsen in het land gedemonstreerd tegen de bezuinigingen in het hoger onderwijs. De regering lijkt ook op dit punt nog steeds op ramkoers en wil grote bezuinigingen (100 miljoen euro) realiseren door de stiekeme invoering van zware collegeleden (wat niet zo heet omdat Fidesz altijd tegen collegegelden zei te zijn), een halvering van het aantal studenten in het hoger onderwijs (een goede move als je een kenniseconomie wil opbouwen) en de verplichting aan studenten om een contract te tekenen dat ze  een aantal jaren na hun afstuderen niet in het buitenland zullen gaan werken (een zeer Europese gedachte).

- …en vakbonden
Vakbonden houden vandaag op tientallen plekken in het land protesten tegen het beleid van de regering. Stukken van wegen worden afgezet en passerende automobilisten krijgen pamfletten uitgedeeld.