Op het vinkentouw

De ‘Groenen’ vallen uiteen, Gordon Bajnai’s Samen 2014 zakt terug in de peilingen en de socialistische MSZP boekt nauwelijks vooruitgang. De oppositie zit in de problemen, concluderen veel Hongaarse commentatoren, vooral die ter rechterzijde. Maar het is wel wat erg vroeg voor die conclusie. Want driekwart van de Hongaren vindt dat het land de verkeerde kant op gaat en 53% wil een andere regering.

Natuurlijk kan de brede samenwerking van links tot en met centrum rechts die nodig is om in mei 2014 Fidesz te verslaan, makkelijk mislukken. Sterker nog, de Fidesz regering zal, naast alle manipulaties met kiesregels, met allerlei beloftes en cadeautjes proberen het electoraat opnieuw om te kopen (geforceerde verlagingen van de energieprijzen, een eenmalige verhoging van pensioenen vlak voor de verkiezingen e.d.). Bovendien hebben Hongaren een eeuwenlange traditie van gebrek aan samenwerking en onderlinge vetes, ruzies en gekissebis, dus de kans dat een democratische samenwerking mislukt, is niet ondenkbaar.

Maar dat de ‘Groene’ LMP (Politiek Kan Anders) vandaag definitief uit elkaar is gevallen, kan ook positief uitpakken. Op het partijcongres dit weekeinde haalde de rechtervleugel opnieuw een kleine meerderheid. Die vleugel wil geen samenwerking met de socialisten en Samen 2014, maar is ervan overtuigd dat de LMP op haar eentje Fidesz kan verslaan. Let wel, de LMP heeft al jaren 3-5% van de stemmen dus dat zou een waar mirakel moeten worden. Andere commentatoren suggereren dat deze rechtervleugel helemaal niet zo happig is om Orbán ten val te brengen, maar hoopt na mei 2014 de “kingmaker” te kunnen worden; de kleine partij die Fidesz net aan een nieuwe meerderheid kan helpen.

Hoe dan ook, nu de splitsing een feit is, heeft de linkervleugel – die ruim 40% van de partijaanhang vertegenwoordigt en de meerderheid van de parlementsfractie – de vrijheid om wel met Samen 2014 te gaan praten en zo de verenigde oppositie meer draagkracht te geven.

Dat de socialisten met 16% aanhang nog altijd veruit de grootste oppositiepartij zijn, maar nauwelijks of geen winst boekt op Fidesz (19%), is ook geen wonder. De grote meerderheid van de kiezers vertrouwt inmiddels Fidesz voor geen cent meer, maar dat wil niet zeggen dat ze de socialisten nu opeens wel vertrouwen. Meer dan 50% van de mensen zit op het vinkentouw en de vraag is wie die stemmen kan winnen. Ook Bajnai heeft steeds gezegd dat de kracht van de socialistische partij een realiteit is, maar tegelijk ook dat ze er nooit en te nimmer in haar eentje in zal slagen de zwevende kiezer naar zich toe te halen, dat kan alleen een brede coalitie.

En dat Samen 2014 in de opiniepeilingen maar rond de 6% haalt, terwijl dat in november nog 14% was, zegt ook weinig. Die peilingen meten Samen 2014 alsof dat een aparte partij is die zelfstandig aan de verkiezingen deelneemt, maar dat was ze tot nu toe in ieder geval niet. De bedoeling was een beweging die partijen en groepen van links tot en met centrumrechts verenigt. Dan moet je dus peilen wat de uitkomst zou zijn van een verkiezing als dat lukt (wat pas in de loop van de zomer, na nog hele moeilijke onderhandelingen, duidelijk zal zijn). En hoe een peiling met Fidesz en Jobbik ter rechterzijde tegenover Samen 2014 (gesteund door socialisten, groenen, democraten, Milla, Solidarnosc enz.) zou uitpakken, dat blijft vooralsnog helemaal ongewis.

Verder de afgelopen week:

- Vorige keer meldde ik al dat de hoofden van meer dan 1000 scholen die sinds 1 januari weer genationaliseerd zijn, de instructie hebben gekregen dat ze niet in het openbaar kritiek mogen uiten op het Nationale Onderwijscentrum dat hen bestuurt. Ook de hoofden van ziekenhuizen blijken een paar weken terug zo’n instructie te hebben gehad, in hun geval over de regeringsinstelling die toezicht houdt op de gezondheidszorg. Al sinds mei 2010 weten ambtenaren van alle overheidsinstellingen, mede dankzij de wet die ontslag zonder opgaaf van redenen mogelijk maakte, dat ze geacht worden hun mond te houden en ja te knikken. “Op een of ander moment en op een of andere manier is er in dit land een begin mee gemaakt aan mensen te vertellen hoe ze moeten denken en inmiddels wordt centraal gedefinieerd wat ik kan zeggen,” aldus een blogger. “Wat ben ik blij dat ik nergens bestuurder ben, zodat ik nog tot op zekere hoogte de baas blijf van mijn eigen woorden (wie weet hoe lang nog...).”

- De regering heeft weer twaalf grote pleinen, straten en bruggen in het centrum van Boedapest gereserveerd voor officiële vieringen op en rond 15 maart, een nationale feestdag ter herding van de opstand van 1848. Dus zal de oppositie, die op die dag altijd een grote demonstratie houdt bij de Elisabeth Brug, opnieuw de strijd aan moeten gaan of dat mag of niet. Vorig jaar gebeurde iets soortgelijks, maar zwichtte de regering uiteindelijk.

- De Fidesz parlementariër József Ángyán die als enige van de fractie tegen een bepaalde aanpassing van de wet op de landbouwgrond stemde uit protest tegen de oneerlijke toewijzing van land aan, heeft voor zijn dissidente stemgedrag van de Fidesz fractie een financiële boete opgelegd gekregen van 250.000 forint (1000 euro, een ruim modaal maandsalaris). Hoewel hij het best kan betalen, heeft een groep boeren aangeboden uit solidariteit het geld voor hem op tafel te leggen

“Opruimen, Jood!”

“Er was wekelijks inspectie in mijn cel…ze maakten (negatieve) opmerkingen over mijn boeken, ze gooiden afval en spullen die van mij persoonlijk waren samen op een hoop midden in mijn cel en zeiden dan: opruimen Jood!” Het is slechts één van voorbeelden van de schandalige wijze  waarop Eva H., die gisteren voor de rechtbank opnieuw haar onschuld verklaarde, volgens haar getuigenis in voorarrest werd behandeld. In de vier maanden dat ze in de cel zat, verloor ze 26 kg aan gewicht.

Eva H. is een van de beklaagden in het corruptieproces rond de BKV, de Openbaar Vervoer Maatschappij van Boedapest (zie het bericht Nokia-doos van 26-09-2012). Zij is de zoveelste in deze zaak die haar eerder afgelegde verklaringen voor de rechtbank introk omdat die, zo zei ze, waren afgelegd onder zware psychologische en fysieke druk.

Naast het bovenstaande, getuigde ze dat bewakers tegen haar hadden gezegd dat als haar rabbi wekelijks op bezoek zou blijven komen, wat wettelijk is toegestaan, dat zij dan niet zouden kunnen voorkomen “dat ze op een dag uit haar bed zou vallen en zich bezeren.” Als ze naar verhoren werd gebracht, kreeg ze zware ijzeren boeien aan polsen en enkels waardoor ze moeilijk kon lopen en pijnlijke verwondingen opliep. Toen ze op een dag bij zo’n transport als gevolg van die kettingen met haar hoofd tegen de stoeprand viel, voegde de bewaker haar toe dat ze niet moest klagen anders zou hij zeggen dat ze hem aanviel en dan had hij zelfs het recht haar neer te schieten. Ook beschuldigde ze de gevangenisartsen ervan dat die haar zonder haar medeweten en instemming verdovende medicijnen hadden geprobeerd toe te dienen (Ritrovil, een epilepsie middel). De temperatuur in de cel van 6x6 die ze deelde met drie vrouwen liep soms op tot 59°C en toch werden het enige luchttrooster gesloten gehouden.

Eva H. wordt er ondermeer van beschuldigd als PR medewerkster van de BKV sommen geld te hebben ontvangen van het bedrijf zonder daarvoor werk te hebben verricht. Ze verklaarde het intrekken van haar oorspronkelijke verklaring uit het feit dat ze na maanden van deze behandeling wanhopig was, alleen maar naar haar familie terug wilde en dus gewoon tekende. Hoewel ze bij de verhoren huilend haar onschuld betoogde, was ze onder druk gezet om ook de hoofdverdachte in de zaak – een socialistische politicus – te belasteren. Zo niet, dan zou ze nog een half jaar vastzitten. Aan het eind van haar getuigenis gisteren, las ze de laatste brief voor die haar ernstig zieke vader haar stuurde. Hij overleed terwijl zij vastzat.

De aanwijzingen stapelen zich op dat ook dit corruptieproces een schijnproces is, vanaf het begin georkestreerd door Fidesz met de bedoeling hun linkse politieke tegenstanders in diskrediet te brengen. Rationeel weet ik dat, ondanks alles wat er de afgelopen jaren door de regering Orbán is gedaan, Hongarije nog altijd een soort van democratie en een soort van rechtsstaat is. Maar dit is toch echt niet meer van Europees niveau.

Verder afgelopen week:

- De FIFA heeft de Hongaarse voetbalbond veroordeeld tot een geldboete en het spelen van een wedstrijd zonder publiek vanwege heftige antisemitische spreekkoren van Hongaarse fans tijdens een wedstrijd tegen Israel afgelopen zomer. In rechtse kringen in Hongarije wordt er schande gesproken…van deze uitspraak en de voetbalbond noemt de straf overdreven omdat zij toch niet verantwoordelijk is voor het gedrag van deze fans.

- Fidesz en de rechtse pers hebben zich inmiddels vierkant opgesteld achter Zsolt Bayer, de man die eerder een deel van de zigeuners beesten noemde (zie Hate Speech van 13-01-2013). Ook minister van justitie Tibor Navracsics, die eerder nog suggereerde dat Bayer misschien wel uit Fidesz gezet moest worden, bond in en verklaarde dat Bayer’s uitleg dat hij het allemaal alleen maar zo hard had gezegd om discussie los te maken, voor hem voldoende was. De ophef over Bayer’s uitspraak is nu slechts een linkse campagne die tot doel heeft Fidesz te beschadigen.

-De hoofden van de sinds 1 januari weer genationaliseerde scholen mogen niet langer met de pers praten. Zij dienen daarvoor eerst toestemming te vragen van het Klebelsberg Centrum, het ministeriele bureau dat nu 1300 scholen in het land direct bestiert. De oekaze volgt nadat sommige schoolhoofden naar buiten waren getreden met klachten over de problemen die zijn veroorzaakt door de overhaaste en slecht georganiseerde centralisatie in het onderwijs.

- De staatsmedia worden nog steeds gereorganiseerd wat betekent dat er opnieuw een hoop mensen ontslagen worden. Onlangs bereikte de directie overeenstemming met een paar bonden over een vermindering van dat aantal ontslagen, maar nu blijkt dat onder degenen die eruit vliegen, ook meer dan tien vakbondsactivisten zitten die bij die media werken.

Hate speech

Een artikel van een vooraanstaand lid van regeringspartij Fidesz, waarin zigeuners “beesten” worden genoemd en een nauwelijks verholen oproep wordt gedaan ook fysiek en met bruut geweld met hen af te rekenen, leidde tot grote commotie. Zelfs binnen Fidesz gaan stemmen op om de man uit de partij te zetten.

Zsolt Bayer (l) en premier Orbán: beste vrienden.

In het gewraakte artikel schreef Zsolt Bayer, commentator bij de rechts-nationalistische krant Magyar Hirlap, dat “een aanzienlijk deel van de Zigeuners ongeschikt is om mee samen te leven. Ze zijn ongeschikt om onder de mensen te zijn. Het zijn dieren en ze gedragen zich als dieren…Als zo iemand weerstand ondervindt, moordt hij. Hij vernietigt waar en wanneer het in hem opkomt…Hij wil hebben wat hij ziet. Als hij het niet krijgt, neemt hij het en doodt…Er komen slechts ongearticuleerde geluiden uit zijn dierlijke schedel en het enige wat hij begrijpt is bruut geweld…Dit soort dieren zouden er niet moeten zijn. Absoluut niet. Dit moet worden aangepakt, onmiddellijk en op wat voor manier dan ook.”

Bayer had al een reputatie vanwege zijn talloze virulente stukken tegen alles wat links, progressief, liberaal, te Europees, on-Hongaars en uiteraard joods is. Maar hij is ook één van de drie organisatoren van de grote pro-regerings Vredesmarsen tegen de EU, het IMF en “de kolonialisering” van Hongarije. Hij is ook een van de oprichters van Fidesz (lidmaatschapskaart no.5). En hij is een persoonlijk vriend van premier Viktor Orbán.

Maar zelfs binnen Fidesz begint er nu kritiek op te wellen. Een vooraanstaand partlid noemde Bayer “een clown.” Minister van justitie Tibor Navracsics verklaarde op de vraag of Bayer niet uit de partij gezet zou moeten worden, “dat er voor mensen die andere mensen voor een groep dieren uitmaken, geen plaats is in de gemeenschap.” Sommige commentatoren speculeerden dat Bayer op het punt stond uit Fidesz gegooid te worden. Of dat er van komt, is de vraag.

In het cynische en Machiavellistische denken van premier Orbán is alles toegestaan als het maar politiek gewin oplevert: liegen, bedriegen, haat zaaien, rechtse retoriek, linkse retoriek. En zijn vriend Zsolt speelt zijn rol van extreemrechtse agitator die Jobbik de wind uit de zeilen neemt en potentiële Jobbik stemmers bij Fidesz houdt al heel lang en heel succesvol.

Verder de afgelopen week:

- over linkse retoriek gesproken: volgens nieuwssite Index circuleert binnen regeringskringen nu ook het idee om eind 2013 alle gepensioneerden (drie van de tien miljoen Hongaren!) toch weer een 13e maand te geven. Dat komt dan bovenop de geforceerde energieprijsverlagingen die ik vorige keer al vermeldde (min 20 tot min 30%). Dat heeft uiteraard allemaal helemaal niets te maken met de verkiezingen die er in mei 2014 zijn.

- om een of andere reden besloot de regering tegelijk wel dat de pensioneringsregels vanaf 1 januari strikt moeten worden toegepast en wel per direct. Iedereen die een pensioen heeft en daarnaast ook nog een baan, moet voor 31 januari a.s. ofwel zijn pensioen ofwel zijn inkomen van die baan opgeven. Verzoeken tot een uitzondering hierop moeten voor die tijd worden ingediend bij het bureau van de premier. Deskundigen vrezen een totale chaos. Op de eerste plaats wordt bijvoorbeeld de toch al belazerde gezondheidszorg voor een belangrijk deel overeind gehouden omdat veel gepensioneerden doorwerken. Van de 35.000 artsen is een kwart al gepensioneerd en moet 42% binnen tien jaar met pensioen. Wat moeten die artsen nu doen? Ontslag nemen? Voor niets werken? Hun pensioen opgeven? En bovendien kunnen veel gepensioneerden die wat minder hoog op de maatschappelijke ladder staan (arbeiders, leraren enz.) alleen maar van hun schamele pensioentjes overleven omdat ze ernaast een klein baantje hebben. Ondoordacht dus, op zijn minst.

- Vanaf 1 januari zijn een groot aantal scholen die tot nu toe onder locale overheden vielen gerenationaliseerd. Maar zoals gebruikelijk is de operatie slecht voorbereid en georganiseerd, zodat scholen geen enkele duidelijkheid hebben over budgetten, salarissen, leerprogramma’s e.d. Sommige scholen vrezen dat ze op korte termijn geheel of gedeeltelijk dicht moeten.

- Ook gebruikelijk is dat het nieuwe centrale regeringsbureau waar al deze scholen nu onder vallen, is vernoemd naar een politicus uit de Horthy-tijd. In dit geval gaat het om Kuno von Klebelsberg, ministerie van Cultuur en Onderwijs van 1922-1931. De regering benadrukt dat Von Klebelsberg verantwoordelijk was voor de sterke uitbreiding van openbaar onderwijs in die tijd. Maar daarbij wordt vergeten dat de man ook een van de architecten was van de antisemitische numerus clausus uit die jaren, met name de geniepige variant die in 1928 werd ingevoerd toen de open variant uit 1921 (de eerste in Europa) onder druk van de Volkerenbond moest worden ingetrokken. Op zijn minst een ambivalent man, dus.

- Op de financiële markten begint de onrust over de aantasting van de onafhankelijkheid van de Hongaarse Nationale Bank toe te nemen, met een verzwakking van de forint tot gevolg (sinds een paar dagen staat die weer boven de 290 voor de Euro). Er zijn de nodige geruchten dat minister van economische zaken en financiën Matolcsy, de architect van het “onorthodoxe beleid” van de afgelopen jaren, die positie krijgt. “De slechtst denkbare uitkomst,” aldus het commentaar van een financiële analist.

- De conservatieve econoom István Hamecz schreef in het conservatieve weekblad Heti Válasz dat het hoofdprobleem van de Hongaarse economie op het moment is dat investeringen uitblijven. De reden? Het onberekenbare economische beleid en de rechtsonzekerheid die het gevolg zijn van het regeringsbeleid van de afgelopen 2 ½ jaar.

- Omdat de regering geen overeenkomst met het IMF wenst te sluiten, betaalt Hongarije een ongeveer twee keer zo hoge rente op leningen. Dat kost het land, aldus berekeningen van website Portfolio zo’n 600 miljard forint (iets meer dan 2 miljard Euro) per jaar. Om dat een beetje in perspectief te plaatsen: dat is drie keer zo veel als de staatsinkomsten aan omzetbelasting van ondernemingen of 40% van de staatsinkomsten aan persoonlijke inkomstenbelasting of een kwart van de totale BTW inkomsten of een kwart van de totale uitgaven aan pensioenen.

Kiezersregistratie van de baan!

De zwaar bekritiseerde extra kiezersregistratie  is van de baan. Nadat een meerderheid van rechters van het Grondwettelijk Gerechtshof vrijdag had laten weten dat zo’n registratie in strijd is met de grondwet – ja, ook de nieuwe Fidesz grondwet – liet Fidesz fractievoorzitter Antal Rógan weten dat er dan helemaal geen aparte registratie komt. Het is, aldus de meeste commentatoren, de eerste serieuze politieke nederlaag voor de regering Orbán.

 László Solyom: kiezersregistratie ongrondwettelijk

Vanaf het begin was er van allerlei kanten felle kritiek op de plannen voor invoering van een aparte kiezersregistratie. Die was volstrekt onnodig – Hongarije heeft een prima werkend bevolkingsregister – maar werpt wel extra barrières op voor kiezers. Het was ook een publiek geheim dat dat ook precies de bedoeling was van de nieuwe regeling. In de media werden Fidesz politici geciteerd die verklaarden dat het de bedoeling was een drastische vermindering te bereiken van het aantal zwevende kiezers dat op het laatste moment beslist naar de stembus te gaan en dan veelal tegen de zittende regering stem. Ondanks maandenlange kritiek van vele kanten, onder meer van ex-president, ex-voorzitter van het Grondwettelijk Hof en gematigd conservatief László Solyom,  zette de regering Orbán het plan door en nam de regeling zelfs op in de nieuwe grondwet.

Dat gaf het Grondwettelijk Hof de gelegenheid een en ander te toetsen. Vorige week keurde het al de wijze af waarop de regeling in de grondwet werd gefrommeld en nu valt dus ook het inhoudelijk oordeel negatief uit. Opvallend is wel dat het blok van door Fidesz benoemde rechters het daar niet mee eens was, dit is het oordeel van de meerderheid van het Hof d.w.z die rechters die nog vóór 2010 zijn benoemd. Die ‘democratische’ meerderheid heeft dus een maximaal effect weten te bereiken met haar laatste gebaar van afkeuring (laatste, want twee van die rechters moeten de komende maanden aftreden en zullen worden vervangen door nieuwe Fidesz benoemingen waarmee het regeringsblok een solide meerderheid in het Hof heeft).

Als de registratie daadwerkelijk volledig van de baan is (je weet het met deze regering nooit, ze kunnen over twee maanden weer heel wat anders zeggen), is dat een behoorlijke opsteker voor de oppositie. Er zijn nog tal van andere wetten en regels die de eerlijkheid van de komende verkiezingen in mei 2014 ondergraven en er komen er wellicht nog nieuwe bij, maar elke tegenslag minder is er één. En bovendien is het een forse morele tegenslag voor de regering die steeds bij hoog en laag beweerde dat ze echt niet begreep waarom mensen zo boos waren en dat registratie juist beter was voor de democratie.

Verder de afgelopen week:

- De regering heeft de gas- en elektriciteitsprijzen met 10% verlaagd en bovendien aangekondigd dat ze dat komend jaar nog minstens eenmaal vaker zal doen. Veel consumenten zijn natuurlijk blij en dat is ook de bedoeling; de regering hoopt met dit soort populistische maatregelen sympathie te herwinnen. Maar de realiteit is helaas dat dit een onverantwoordelijke maatregel is. Ten eerste heeft Hongarije eigenlijk het geld niet voor dit soort cadeautjes en zal dus ofwel elders meer moeten bezuinigen of meer moeten lenen. Op de tweede plaats zullen de energiebedrijven op een of andere manier deze inkomstenderving moeten compenseren en de enige manier is interen op investeringen in het netwerk e.d. Ook dat betaalt (zij het wellicht pas over een paar jaar) de consument. Ten derde is het het volstrekt verkeerde signaal op het vlak van energieverbruik. Hongarije verspilt nog ongekend veel energie door te slechte of geen isolatie, te hoge temperaturen in woningen en gebouwen enz. Het subsidiëren van energieprijzen (want dat is wat er in feite gebeurt) stimuleert inefficiëntie, weten we ook uit decennia reëel bestaand socialisme. Echt iets doen voor de bevolking betekent het economisch beleid veranderen dat de huidige armoedeval veroorzaakt.  Maar dat zit er niet in. Tenslotte: de allerarmsten hebben waarschijnlijk heel weinig aan deze prijsverlaging, want zij hebben allang geen geld meer voor gasverwarming. Zij overleven de winter op sprokkelhout om één kamertje te stoken en wat te kokkerellen. En ’s avonds een enkel elektrisch peertje.
- Op 2 januari voerden een aantal oppositiepartijen een eerste discussie over samenwerking met het oog op de verkiezingen van 2014. Aanwezig waren o.a. de socialisten (MSZP), de DK van ex-premier Gyurcsány en natuurlijk Samen 2014 van Gordon Bajnai en de zijnen. De voornaamste afwezige was de Groene LMP. Op een recent congres besliste een nipte meerderheid van aanwezigen niet mee te doen en hun voorman András Schiffer verklaarde ook nu weer dat de partij (die nu op zijn best krap 5% van de kiezers achter zich heeft) in zijn eentje de verkiezingen zal winnen en Fidesz zal verslaan. Droom zacht.

- De onrust onder de studenten en scholieren zijn de afgelopen weken op een zacht pitje doorgegaan. In diverse steden zijn forumbijeenkomsten, discussies en korte protestacties gehouden. Volgende week beginnen de scholen en universiteiten weer echt, dus er volgt waarschijnlijk meer.