zondag 26 augustus 2012

Koerswijziging?




Regeringspartij Fidesz moet en kan van koers veranderen: van een politiek van confrontatie, korte termijn politiek gewin en het vereffenen van oude rekeningen, naar een koers van samenwerking en compromis die de huidige neergang kan stoppen en Hongarije weer in een opwaartse spiraal kan brengen. Dat althans is de mening van Ferenc Hörcher, een prominente vertegenwoordiger van het gematigd conservatieve kamp in en rond de partij van premier Viktor Orbán.


Hörcher is politiek filosoof aan de katholieke Pazmány Universiteit en de oprichter van de blog Mos Maiorum (http://mosmaiorum.blog.hu), dat vanuit een centrumrechts perspectief kritisch steun verleent aan de conservatieve regering. Hier een aantal korte passages uit een interview met Hörcher in het gelijkgestemde Engelstalige Hungarian Review (www.hungarianreview.com).

“Het probleem was de wijze waarop ze de vernieuwing (van de grondwet…HH) aanpakten. Ze dachten dat de tweederde meerderheid betekende dat ze er niet op hoefden te letten wie aan dat constitutionele proces deelnam. Ze waren niet bereid tot enig compromis of gebaar, en zochten niet naar manieren om in ieder geval die partijen te overtuigen die dichter bij hen stonden dan de socialisten, zoals de LMP (Politiek Kan Anders).”

Op weg naar het stemhokje (fülke) in 2014?
“Zowel Viktor Orbán als de socialistische leiders van Horn tot Medgyessy en Gyurcsány hadden allemaal belang bij het radicaliseren van het conflict…Het lijkt allemaal op een strijd tussen maatschappijvisies, maar in feite is het niet meer dan een goede strategie voor korte termijn politiek gewin en is het op de lange termijn niet goed voor het land. Elk facet van het leven is gepolitiseerd.…Ze (Fidesz) hadden bepaalde gebieden van het maatschappelijk leven moeten depolitiseren en een lange termijn strategie moeten ontwerpen door het sluiten van compromissen met de oppositie in het belang van de hele politieke gemeenschap. Op terreinen als sociale zekerheid, onderwijs en gezondheidszorg kun je alleen maar iets bereiken als je op lange termijn denkt.”

“ Er is een fundamentele koerswijziging van deze regering nodig…Het is noodzakelijk dat er een aantal fundamentele waarden worden gedefinieerd en geaccepteerd door de hele politieke gemeenschap. Dat zou het startpunt moeten zijn voor een tabula rasa (met een schone lei beginnen…HH). Om dat te bereiken, zijn gebaren nodig. Het is altijd de regering die de eerste stappen moet zetten. Ze zouden de nodige gebaren naar de oppositie moeten maken om het vertrouwen te herstellen en vervolgens kan er een echt debat gevoerd worden over zulke fundamentele waarden.”

“Ik denk dat dat de strategie is die de komende twee jaar gevoerd moet worden. Ze moeten zich met echte gebaren openstellen voor de oppositie…Er zijn tekenen dat Fidesz zich begint te realiseren dat er geen politiek alternatief is. Dat het opwekken van nog meer conflicten niet tot lange termijn succes leidt….De prijs van samenwerking nu is hoger dan ze twee jaar geleden geweest zou zijn…Maar dat is de prijs die Fidesz moet betalen. Ik denk dat wat we nu zien een neerwaartse spiraal is. Er worden conflicten gegenereerd, die op hun beurt tot nieuwe conflicten leiden en zo alsmaar door. Maar er is een kans om de koers te wijzigen en een opwaartse spiraal te creëren.”

Persoonlijk denk ik niet dat het erg realistisch is om te verwachten dat Orbán c.s. bereid zullen zijn macht af te staan en compromissen te sluiten, noch in de maatschappij, noch in Fidesz zelf. Niet voor niets benadrukt Orbán zelf nu juist steeds dat een afscheid van het “overleefde” Europese model van de overlegdemocratie en de overlegeconomie een van de essentiële elementen is van zijn “revolutie van de stembus.” En dan hebben we het nog niet over persoonlijke macht en ambities, corruptie, oligarchen of de neoconservatieve drang tot maatschappelijk experimenteren.

Verder de afgelopen weken:

- Een arbeidsgerecht in de provincie Zala heeft geoordeeld dat een 62-jarige rechter die eerder met gedwongen vervroegd pensioen was gestuurd, herbenoemd moet worden. Dit nadat ook een meerderheid van het Grondwettelijk Hof had geoordeeld dat de massale vervroegde pensionering van rechters (volgens critici in Hongarije en Europa bedoeld om in één klap van een grote groep kritische rechters af te komen) niet door de beugel kan. De vraag is nu wat de regering gaat doen: de pensioneringen intrekken of met een aantal legalistische trucs alsnog haar gelijk halen.

- In een tijd dat er sprake is van de mogelijke massale sluiting van kleine en onrendabele spoorlijntjes in Hongarije, melden diverse Hongaarse media dat er over gedacht wordt om de al in 1980 gesloten spoorlijn naar het dorp Felcsut te heropenen. Dat heeft uiteraard niets te maken met het feit dat dit het dorp is waar premier Orbán zijn jeugd doorbracht en een buitenhuis heeft, maar alles met het feit dat in Felcsut de Hongaarse voetbalacademie (beheerd door een stichting van de premier) is gevestigd. Voor het nieuwe supermoderne overdekte stadion (3500 zitplaatsen) dat nu bij deze academie wordt gebouwd, is recent via speciale belastingwetgeving een bedrag van 2,7 miljard forint (10 miljoen euro) beschikbaar gesteld, het leeuwendeel van de totale kosten. Een verzoek van internetsite Atlaszo.hu om de documentatie in te mogen zien die aan deze overheidssubsidie ten grondslag ligt, is niet gehonoreerd.

- Premier Orbán heeft aangekondigd dat hij nieuwe problemen verwacht met Europa over zijn plannen om de handel en distributie van energie voor huishoudens (gas en elektriciteit) tot een non-profit sector te maken. Een meerderheid van de bedrijven betrokken bij de productie en distributie van gas en elektriciteit zijn op het moment in handen van internationale bedrijven (E.On, RWE, EdF). Het is onduidelijk hoe Orbán dit denkt te doen. Hij zegt dat hij de bedrijven wil uitkopen, maar daar heeft de overheid op het moment absoluut geen geld voor. Tenzij je de betreffende bedrijven het leven zo zuur maakt (extra belastingen, door de overheid vastgestelde lage prijzen enz.) dat ze maar wat graag willen verkopen.

- Ook de Nationale Toezichthouder Afvalverwerking is een overheidsbedrijf waarin Fidesz-mensen hoge posities bekleden. In de raad van toezicht zitten bijvoorbeeld een voetbalmaatje van Orbán, tevens advocaat van de voetbalacademie in Felcsut, een voormalig Fidesz gemeenteraadslid uit Boedapest en een man die al diverse functies bekleedde in het zakenimperium van minister van binnenlandse zaken Pintér. Ook deze Toezichthouder is nu op zoek naar een bedrijf dat voor 700 miljoen forint de communicatie kan verzorgen. Dat soort vette contracten komt de laatste twee jaar steevast terecht bij PR bedrijven met Fidesz connecties, maar hoe regel je dat? Want volgens EU en Hongaars recht dient er een openbare inschrijving te zijn waar op basis van objectieve criteria wordt vastgesteld wie de winnaar is. Geen nood, in dit geval werd de tender op 16 augustus gepubliceerd maar geïnteresseerden dienden hun voorstel uiterlijk in te dienen op de ochtend van 21 augustus, een recordtijd van vijf dagen waarvan drie vrije dagen, want 20 augustus is een nationale feestdag. Zou het kunnen dat iemand van tevoren was ingeseind en zijn bod al klaar had liggen?

- Voor wie de Engelstalige Wikipedia gebruikt om informatie te zoeken, wees gewaarschuwd, het kan af en toe zeer onbetrouwbaar zijn, vooral bij politiek gevoelige onderwerpen. Toen ik onlangs informatie over György Konrád opzocht, bleek dat er het afgelopen jaar herhaaldelijk informatie op zijn Wikipedia pagina terecht was gekomen die moest suggereren dat Konrád eigenlijk met de communistische geheime dienst had samengewerkt. Dit werd dan gebaseerd op artikelen in rechtse Hongaarse kranten, die de afgelopen twee jaar diverse liberalen en voormalige dissidenten geprobeerd hebben op die wijze zwart te maken. Herhaaldelijk komt er dan weer iemand die de misinformatie eruit haalt of in een context plaatst, maar even regelmatig wordt het dan weer door een of andere Hongaarse patriot teruggecorrigeerd.

zondag 19 augustus 2012

Gedestabiliseerd




De gematigd conservatieve ex-president László Sólyom uitte recent felle kritiek op de regering Orbán. Volgens hem was de politiek en de wetgevende praktijk van de Fidesz regering de afgelopen twee jaar roekeloos, in strijd met de Hongaarse en internationale wetgeving en zijn de fundamenten van de Hongaarse samenleving en economie gedestabiliseerd. De plannen voor een kiezersregistratiesysteem betitelde hij als onconstitutioneel en in strijd met de Europese mensenrechten.

Solyóm – zijn leven lang conservatief en nooit zelfs maar gewoon partijlid – was een van de auteurs van de herziene grondwet van 1990 (die twee jaar geleden door Fidesz als “communistisch” werd weggezet), ex-president van het Grondwettelijk Hof  (1990-1998) en ex-staatspresident (2005-2010). Zulke stevige kritiek van zo’n man betekent dus wat, maar daarbij moet worden aangetekend dat Solyóm ook fors uithaalde tegen de onmacht van links en tegen ongefundeerde aantijgingen over “een sluipende invoering van fascisme en dictatuur,” die een objectieve kritiek op wat er mis is bemoeilijken.

De reacties op zijn uitspraken waren gemengd. In regeringskringen, gelijkgeschakelde media en andere rechtse kranten en bladen overheerste de stilte. Het is zeker dat veel gematigde conservatieven in Hongarije, ook degenen die net als Solyóm aanvankelijk de overwinning van Fidesz in 2010 toejuichten, de kritiek delen. Maar de meesten laten zich niet horen en in de Fideszpartij van Orbán waagt vrijwel niemand het om openlijk kritiek op het beleid te uiten.

Ter linkerzijde overheerste in veel reacties helaas de kinnesinne. Solyóm was allesbehalve een vriend van de linkse regeringen tussen 2002 en 2010, zijn persoonlijke aversie tegen voormalige premier Ferenc Gyurcsány is grenzeloos en de kwaliteit van zijn staatspresidentschap op zijn zachtst gezegd discutabel. Je kunt een zeer plausibele redenering opzetten om aan te tonen dat Solyóm in veel opzichten heeft meegewerkt aan het creëren van het politieke klimaat van populisme en polarisering waarin de opkomst en overwinning van Fidesz in 2010 mogelijk was. Maar dat doet er dus allemaal niet toe. Wie ooit een coalitie wil die in staat is om de Orbán-kliek uit het zadel te wippen – een coalitie van links via liberaal tot centrum rechts – moet dus leren samenwerken met mensen met wie in het verleden grote meningsverschillen waren. Wat natuurlijk ook voor Solyóm zelf geldt.

Verder de afgelopen weken:

- Er was veel kritiek toen Fidesz een jaar geleden een aantal onafhankelijke ombudsmannen (media, databescherming, minderheden) ophief en in plaats daarvan Mate Szabó aanstelde als de ene overkoepelende ombudsman. Die kritiek was in veel opzichten terecht, maar gezegd moet ook worden dat Szabó zich ontwikkelt tot een echte pain-in-the-ass van de regering. Hij heeft nu al diverse wetten voorgelegd aan het Grondwettelijke Hof met de kennelijke bedoeling onderdelen van die wetten te blokkeren. Premier Orbán had het zelfs over een “contrarevolutionaire” aanval naar aanleiding van Szabó’s verzoek aan het Hof om de wet op het Hoger Onderwijs (o.a. na je studie verplicht in Hongarije werken) nader te bekijken. Die terminologie! Geleerd op de cursus marxisme-leninisme van de communistische jeugdorganisatie of wat?

- Anderhalf jaar geleden nam Fidesz een wet aan die vastlegde dat apotheken in de toekomst niet langer 100% eigendom mogen zijn van een onderneming. Apotheken in bezit van ondernemingen moeten minimaal voor 51% eigendom zijn van de apotheker(s) die er werken (invoering in twee fases in 2013/2014). Ook deze wet was en is klaarblijkelijk gericht tegen grote (buitenlandse) ketens die de afgelopen jaren apotheken openden. Maar om ongewenste activiteiten van multinationale ondernemingen tegen te gaan, volstaat het om sterk en onafhankelijk markttoezicht in te voeren. Daarvoor heb je niet zo’n draconische aantasting van het recht op eigendom nodig. Bovendien zijn er belangrijke neveneffecten. Zo is er een familie van drie apothekers in Pécs die de afgelopen jaren een kleine keten van negen apotheken heeft opgebouwd.  Die moeten dus nu zes van hun zaken deels verkopen aan de gediplomeerde werknemers die in hun winkels staan. Doet dat u ook ergens aan denken? En de meesten van die potentiële nieuwe eigenaren willen helemaal geen ondernemer zijn (met alle risico’s van dien) en hebben ook het geld voor zo’n aankoop niet. Sluiten dan maar?

- Je moet wat met je kinderen als ze tweeënhalve maand zomervakantie hebben en daarvoor hebben de Hongaren van oudsher de zomerkampen. Daar zitten er ook een aantal curieuze bij (althans, in de ogen van een verstokte links-liberaal als ondergetekende).
 
Zo was er het “Patriotisme Kamp” in Zalaegerszeg waar 50 jongeren zich wekenlang bezig hielden met activiteiten die hen ongetwijfeld tot goede patriotjes opvoeden, zoals paraderen, vlaggen hijsen en wat dies meer zij. De opening werd verricht door de voorzitter van het parlement, de bekende Fidesz nationalist László Kövér die de jongelingen op het hart drukte wat het betekent om Hongaar te zijn: “Het is je gift en erfenis van God, die je moet koesteren en verrijken.”

Een andere mogelijkheid was het Militaire Kamp, opgezet door leger en politie, waar je een basisopleiding tot soldaat kon doorlopen: marcheren, opdrukken, (nacht)wacht lopen, maar ook schieten met een AK-47 (echte ammunitie), gooien met handgranaten, man tegen man gevechten enz. Voor kinderen van 12-16 jaar?

Je kon natuurlijk ook met het hele gezin naar de Turanische Bijeenkomst op de poesta. Dat is een bijeenkomst van allerlei nationalistische groepjes uit een reeks Midden Aziatische landen die de theorie aanhangen dat al deze volkeren (inclusief de Hongaren) dezelfde Aziatisch-Iraanse oorsprong hebben. Wetenschappelijk volkomen kolder maar erg populair onder extreem rechts in Hongarije. En dit jaar werd de bijeenkomst ook nog eens officieel gesponsord door de Hongaarse regering en werden delegaties ontvangen in het parlement (zoiets alsof een VVD-CDA regering een bijeenkomst van de Dietse Beweging sponsort en in de Tweede Kamer ontvangt, heel normaal, toch?).
Anti-zigeuner demo in Devecser

En dan waren er ongetwijfeld nog de nodige bijeenkomsten en kampen van radicaalrechtse paramilitaire organisaties die erom bekend staan dat ze aan semimilitaire training doen. Dat soort types was ook ruim present op een demonstratie tegen zigeuners van Jobbik in het plaatsje Devecser op 6 augustus. Er werd met stenen, flessen en stukken beton gegooid naar huizen van zigeuners. De politie stond erbij en keek ernaar.

- Tenslotte mag het tweedaagse kamp van de Hongaarse Transilvaanse Jeugd in Roemenie niet ontbreken. Fidesz parlementariër Zoltan Köszegi zei daar in een toespraak dat als Fidesz maar sterk genoeg en aan de macht blijft, de wijziging van de Trianon-grenzen misschien al wel in 2020 op de agenda kan komen. Zowel de Hongaarse regering als de Fideszpartij haastten zich te verklaren dat dit een persoonlijke visie van Köszegi betreft en geen officieel beleid. Maar toch.

vrijdag 3 augustus 2012

Een half-Aziatisch zooitje




Europa is hopeloos en wordt nooit een succes, democratische principes en instituties zijn minder belangrijk dan de wil van het volk, en een nieuw politiek systeem in plaats van democratie kan noodzakelijk worden. Drie uitspraken van premier Viktor Orbán waarmee hij opnieuw de nodige opschudding veroorzaakte.


Elke zomer houdt Orbán in het Roemeense dorpje Tasnádfürdő een toespraak voor zijn aanhang in Roemenie en traditiegetrouw zet hij daar tamelijk onomwonden zijn lange termijn visie uiteen. Zo liet hij in Tasnádfürdő in 2006 voor het eerst weten dat Fidesz toe wilde naar een systeem waarin één partij vrijwel ongecontroleerde macht had. Inmiddels is dat systeem gevestigd.
Ditmaal lanceerde Orbán een frontale aanval op de EU en Brussel. Volgens hem is in de huidige crisis Brussel de kern van het probleem. Het is te bureaucratisch, houdt zich met onnutte dingen bezig en probeert grotere integratie door te voeren tegen de wil van de nationale volkeren. Maar de huidige wedergeboorte van natiestaten is een feit, Europa is hopeloos en wordt nooit een succes maar strompelt slechts voort als een slaapwandelaar. Het moge duidelijk zijn dat Orbán de EU eigenlijk liever kwijt dan rijk is… behalve natuurlijk het kleine feit dat 90% van de investeringen die vandaag nog worden gedaan in Hongarije afkomstig zijn van dat vermaledijde Brussel. Internationale bedrijven investeren niet meer in Hongarije omdat ze het te onzeker vinden, Hongaarse bedrijven investeren niet meer omdat ze geen geld hebben, alleen de EU verstrekt nog op grote schaal subsidies.
In dezelfde toespraak in Tasnádfürdő hekelde Orbán de westerse politieke elite ook om haar geloof in (democratische) principes en instituties. Hij gaf toe dat hij zelf ook had geloofd dat zulke principes en instituties de beste garantie voor succes zijn, maar inmiddels weet hij beter, het gaat om de wil van het volk en die zogenaamde “checks and balances” waar de Westerse elite zoveel belang aan hecht, zijn helemaal niet zo belangrijk. De praktijk is bekend, een groot deel van de onafhankelijke controleorganen en instituties is de afgelopen twee jaar in Hongarije afgeschaft of ernstig ondergraven (media, rechters, justitie, financiële toezichthouders enz. enz.)
In een andere toespraak, tijdens een bijeenkomst met een aantal werkgevers op 26 juli, ging Orbán nog een stapje verder. Hij herhaalde zijn idee dat West Europa in verval is terwijl Centraal en Oost Europa een nieuw economisch systeem op moeten bouwen dat meer op het Aziatische model is geënt. En, voegde hij daaraan toe, “laat ons hopen dat God ons daarbij helpt en dat we niet, om economisch te overleven, ook een nieuw politiek systeem in plaats van democratie hoeven uit te vinden en te introduceren.” Ben ik nu gek of zegt hij eigenlijk: als de economische crisis werkelijk uit de hand loopt, kan het nodig zijn de democratie opzij te zetten en een nieuw politiek systeem in te voeren?
In dezelfde toespraak tot werkgevers noemde Orbán de Hongaren “een half-Aziatisch zooitje” (a half-Asiatic rag-tag people as we are) en benadrukte dat je Hongaren alleen maar tot samenwerking kunt krijgen door dwang, niet door goede wil. “Misschien zijn er landen waar het niet zo werkt, bijvoorbeeld in Scandinavië, maar zo’n half-Aziatisch zooitje als wij zijn kan alleen maar verenigen als het daartoe gedwongen wordt." Een visie op maatschappelijke dialoog? Op de toekomst? Een zelfportret?

Verder de afgelopen weken:
- diverse Fidesz prominenten hebben laten doorschemeren dat het vrijwel zeker is dat  er een vorm van verplichte kiezersregistratie komt. Je moet je bijvoorbeeld voor 31 januari 2014 inschrijven als kiezer anders mag je niet meedoen bij de verkiezingen van mei dat jaar. In de VS en Groot Brittannië bestaan zulke systemen omdat die landen geen goede burgerlijke stand hebben. Frankrijk verplicht kiezers zich te registreren als ze 18 jaar en stemgerechtigd worden en verder alleen als ze verhuizen. Maar Hongarije heeft een prima burgerlijke stand en er is dus geen enkele administratieve noodzaak voor een aparte kiezersregistratie. En wat Fidesz wil, gaat ook veel ook verder want het doel, aldus voorstanders binnen Fidesz, is het uitsluiten van de stemmen van de zwevende kiezers die op het laatste moment in een opwelling beslissen. Of in de woorden van een door Népszabadság geciteerde Fidesz politicus: “om het ongeschoolde, slechtgemanierde en domme stemvee dat zich gemakkelijk laat beïnvloeden door campagneslogans weg te houden.” Het mag ironisch heten dat juist die zwevende kiezers Fidesz in 2010 haar 2/3 meerderheid bezorgden, maar goed. Het is natuurlijk toeval dat nu onder die groep de aanhang voor de oppositie (ditmaal socialisten en extreem rechts) groeit en dat hun uitsluiting dus de electorale kansen van Fidesz aanzienlijk vergroot. De regering Orbán komt in het najaar met gedetailleerde voorstellen.
- Toen de regering Orbán twee jaar geleden de private pensioenfondsen nationaliseerde en zich miljarden euro’s aan pensioenspaargeld toe-eigende, beloofde het aan de werknemers dat die later al hun geld terug zouden krijgen. Want, zo verklaarde Fidesz een en andermaal, ook bij de staatspensioenen gaan we individuele rekeningen introduceren zodat ieder pensioengerechtigde precies kan bijhouden hoeveel er door hem gespaard is en hoeveel hij t.z.t. krijgt uitgekeerd. Welk een verrassing: een paar weken geleden is stilzwijgend besloten dat die individuele rekeningen er niet komen. De in beslag genomen spaargelden zijn voor het grootste deel als sneeuw voor de zon verdwenen, naar gaten in de begroting, naar speciale projecten, naar half-mislukte deals op de aandelenmarkt.


- Nog zo’n club die de mond vol heeft over hoe slecht de EU wel niet is voor dat kleine maar dappere Hongarije, maar zich tegelijk niet schaamt om EU gelden in hun zak te steken: Jobbik. Uit documenten waar weekblad HVG de hand op wist te leggen, blijkt dat de Jobbik afgevaardigde in het Europees Parlement Csanád Szegedi (jawel, de man wiens grootmoeder een Joodse Auschwitz overlevende bleek en die nu de partij heeft verlaten) drie andere rechtsextremisten als “assistenten” had geregistreerd zodat ook die drie Europese salarissen van 3000-3700 euro per maand (vier tot vijfmaal modaal in Hongarije) op konden strijken. De drie gelden al jaren als de voornaamste redacteuren van een neonazistische website.