Hoog spel

De leider van de socialistische partij MSZP Attila Mesterházy speelde hoog spel en weigerde zijn claim op het lijsttrekkerschap van de oppositiecoalitie met Samen 2014 op te geven. Dus komt er nu slechts een halve coalitie: wel gezamenlijke kandidaten in de 100 regionale districten (in één derde van de districten een Samen-2014 kandidaat, in twee derde een socialist), maar ook twee aparte landelijke partijlijsten met ieder hun eigen lijsttrekker.

Door sommige commentatoren werd het meningsverschil tussen Mesterházy en Gordon Bajnai van Samen 2014 neergezet als weer zo’n ruzie tussen twee politici die allebei de macht willen en te ijdel zijn om een stap terug te doen. Maar dat lijkt me een onjuiste simplificatie. De socialisten betoogden dat zij recht hadden op de positie van leider van de coalitie omdat zij duidelijk de grootste partij zijn en verreweg de beste partijorganisatie in het land hebben. Bovendien, zo is de redenering, nam Mesterházy vier jaar geleden de leiding van de partij op zich toen de MSZP in een heel diep dal zat en heeft hij in zeer moeilijke tijden hard gewerkt om weer de weg omhoog te wijzen. Dus zou het onrechtvaardig zijn om hem dan nu de post van lijsttrekker te ontzeggen.

Het klinkt op het eerste gezicht allemaal niet onredelijk. Maar alle verkiezingsonderzoeken tonen ook aan dat de MSZP er niet in slaagt erg veel meer dan haar oude (letterlijk) en vertrouwde standvastige aanhang aan te trekken. Heel veel Hongaren hebben weliswaar meer dan genoeg van de regering Orbán, maar een hele grote groep voelt er tegelijk ook heel weinig tot niets voor om weer op de socialisten te gaan stemmen of op een coalitie die door de socialisten wordt gedomineerd. Orbán is een teleurstelling, maar ze willen ook niet terug naar de teleurstelling van vóór 2010. De cijfers zijn keihard: een oppositie onder aanvoering van Mesterházy en de MSZP is bij voorbaat kansloos tegen Orbán.

Dat is precies waarom Samen 2014 door Gordon Bajnai werd opgericht: om zwevende kiezers een alternatief te geven en zo op het door Fidesz toch al sterk gemanipuleerde speelveld (overheersing van de media, discutabele kiesregels) alsnog een (kleine) kans te maken op de overwinning. Maar dat kan alleen, zo betoogden zij, als je een coalitie smeedt waarin de socialisten weliswaar een belangrijke rol spelen, maar die niet door hen wordt gedomineerd. Daarbij hoort een leider (en toekomstig premier) die niet tot de MSZP behoort. Dat heeft weinig te maken met persoonlijke ambitie van Bajnai, maar was altijd de essentie van het bestaansrecht van Samen 2014.

Maar Mesterházy speelde hoog spel en weigerde toe te geven, of omdat hij zijn eigen ambitie niet wilde opgeven of omdat hij echt denkt dat de MSZP zelf het tij kan keren. Het resultaat is een halfslachtig compromis dat de kansen op een overwinning van de oppositie in 2014 niet vergroot. De helft van de 200 parlementszetels zullen worden verdeeld via een districtenstelsel en de andere helft via de stemmen op de partijlijsten. Dankzij deze merkwaardige coalitie heeft de oppositie inderdaad een betere kans om in de “swing districts” met veel zwevende kiezers te winnen. Maar dat de oppositie verder gescheiden opereert, is een teken van zwakte en frictie. Bovendien levert de partij met de meeste stemmen de toekomstige premier en aangezien dat waarschijnlijk de MSZP is, kan ook dat een deel van de zwevende kiezers afschrikken.

Verder de afgelopen week:

* De Hongaarse regering heeft een speciaal contract gesloten met een ziekenhuis in de hoofdstad zodat 311 topfunctionarissen (van de minister-president tot en met rechters, de voorzitter van de mediaraad, provinciale commissarissen enz.) niet hoeven te wachten maar een VIP behandeling krijgen als ze naar een specialist moeten of een onderzoek nodig hebben. Nu weet ik dat de Hongaarse elite natuurlijk hoe dan ook al jarenlang een VIP behandeling krijgt in ziekenhuizen. Iedereen met geld omzeilt de ellenlange wachtlijsten, het dankbaarheidgeld en de slechte verzorging die de doorsnee patiënt wacht. Een kwestie van naar een privé kliniek in het buitenland gaan of een “hotelbehandeling” kopen bij de paar Hongaarse staatsziekenhuizen die dat mogelijk maken. En toch, zo’n officieel contract dat hoge overheidsambtenaren op kosten van de overheid een voorkeursbehandeling krijgen bij een overheidsziekenhuis, doet me buitengewoon sterk denken een systeem dat nog niet zo lang geleden in dit land nog bestond. Üdvözlünk, János bácsi.

* Paramilitaire extreemrechtse organisaties hebben weer diverse malen in alle openbaarheid gemarcheerd. Hoewel de Hongaarse Garde officieel allang verboden is, marcheren groepen die zich in dezelfde uniformen steken en soortgelijke namen hebben (Nieuwe Hongaarse Garde, Nationale Hongaarse Garde) “frish und fröhlich” door. Op 25 augustus marcheerden honderden aanhangers in het centrum van Boedapest (Heldenplein en Andrassy Boulevard), nota bene om de oprichting van de (verboden) Garde zes jaar geleden te herdenken. Op 20 augustus marcheerden soortgelijke groepen in alle openheid mee in de officiële kerkelijke processie ter gelegenheid van de nationale feestdag ter ere van de Heilige Stefan, ook bijgewoond door de president, de premier en andere regeringsnotabelen. En de dag ervoor werden in een voetbalstadion in het stadje Akasztó bij Kecskemét 100 nieuwe leden van de (verboden) Hongaarse Garde ingezworen, waarbij leiders van de extreemrechtse partij Jobbik toespraken hielden. Is een verbod dat niet wordt afgedwongen wel een echt verbod?

Heldenplein

Processie in Pest

Ceremonie bij Kecskemét

Zomerzorgen

De uitbetaling van alle EU subsidies aan Hongarije is eerder deze maand opgeschort. Volgens Brussel zijn er geen concrete aanwijzingen voor fraude, maar klopt de administratie en het controlesysteem van de Hongaarse regering niet. Het land krijgt minimaal een boete van een paar honderd miljoen euro en raakt in het ergste geval – als het de problemen niet snel oplost - een paar miljard euro aan subsidies kwijt.

Er is nog heel veel onduidelijkheid over zowel de omvang als de consequenties, maar het ligt voor de hand dat de totale reorganisatie van de subsidieadministratie in Hongarije door de regering Orbán in Brussel niet goed is gevallen. Tot 2010 functioneerde alles redelijk, al ging er ongetwijfeld het nodige mis. Maar toen Orbán aan de macht kwam werden vrijwel alle ambtenaren die zich met de subsidies bezig hielden (meer dan 100) eruit gegooid en langzaam maar zeker vervangen door nieuwe mensen (bijna 600!). Eerst viel de subsidiestroom nog onder het ministerie van economische zaken maar sinds een half jaar heeft het bureau van premier Orbán er directe controle over..

In oppositiekringen wordt al langer gezegd dat er op grote schaal met EU subsidies wordt gerommeld en wel op zo’n wijze dat vooral bedrijven en personen die Fidesz gezind zijn de gelden opstrijken. Officieel mag de  EU dan wellicht nog geen concrete aanwijzingen voor fraude hebben, maar waar geld wordt uitgedeeld zonder deugdelijke controle (en daar is hier dus sprake van) is gerommel en fraude onvermijdelijk.

Verder de afgelopen zomerweken:

* Na het overlijden van Annámaria Szalai dit voorjaar is er eindelijk een nieuwe media-commissaris benoemd. De allerhoogste baas van de oppermachtige en veel bekritiseerde Hongaarse Media Autoriteit werd, op voorspraak van premier Orbán, Mónika Karas. Ze werkte de laatste jaren als advocate voor diverse Fidesz gezinde media. In de jaren 90 was ze betrokken bij de extreemrechtse partij MIÉP en dáár weer voor werkte ze voor de communistische partij van Hongarije, MSZMP. Niet bepaald een onafhankelijke en alom gerespecteerde dame dus en de benoeming werd door alle oppositiepartijen dan ook fel bekritiseerd.

* Dit najaar wordt wetgeving van kracht die het mogelijk maakt om anoniem staatsobligaties te kopen. De betrokkene hoeft ook de bron van zijn geld niet te onthullen. Het gaat om minimaal 20.000 euro dat voor vijf jaar op een speciale bankrekening kan worden gezet. Daarna mag de eigenaar zijn (voorheen zwarte) geld inclusief eventuele winst belastingvrij (!) opnemen. Critici noemen het een gelegaliseerde witwasoperatie waar ongetwijfeld ook de aan Fidesz gelieerde notabelen met graagte gebruik van zullen maken.Het is nog onduidelijk wat de EU van deze regeling vindt.

* De regering is van plan staalbedrijf Dunaferr terug te kopen. Dunaferr werd in 2004 geprivatiseerd en is eigendom van een Oekraïense holding. Zoals de meeste staalbedrijven in Europa draait het slecht (het maakte de afgelopen drie jaar 20 miljard forint per jaar verlies) en de eigenaren willen nu 1500 van de 7500 werknemers ontslaan. De renationalisatie moet dat voorkomen en Hongaarse banen behouden, althans dat is de regerings-PR. Maar de realiteit zal ongetwijfeld zijn dat de overheid er een groot verliesgevend bedrijf bij heeft waar jaar in jaar uit bakken geld in moeten zonder dat het ook maar iets oplevert.

* Een Fidesz woordvoerder heeft de oppositie ervan beschuldigd dat ze betaald wordt door “bepaalde buitenlandse financiële kringen” waaronder George Soros om “een campagne te voeren tegen de regering en Hongarije.” Volgens de Fidesz woordvoerder “hebben VS speculanten miljoenen dollars besteed om Fidesz, de Hongaarse regering en Hongarije aan te vallen via organisaties die zichzelf mensenrechten, anti-corruptie en Roma organisaties noemen.” Hij noemde daarbij TASZ, het Helsinki Committee, homorechtengroep Hatter, Vrouwen tegen Geweld, en Amnesty International bij name. Op een of andere manier doen dit soort uitspraken me denken aan….Rusland, China, Zimbabwe?

* In de stad Székesfehérvár hield premier Orbán op 19 augustus een speech ter gelegenheid van Sint Stefansdag op de 20e (Koning Stefan is in het jaar 1000 in deze stad gekroond en begraven). Aan een plaatselijk orkest van strijkers was gevraagd eerst een passend stuk te spelen en zij kozen voor “Roemeense volksdansen” van de grote Hongaarse componist Béla Bartok. Maar dat vonden de stadsvaderen klaarblijkelijk wat te gevoelig gezien de oplopende spanningen met Roemenië de afgelopen weken en dus kondigden zij het stuk liever aan als “Volksdansen.” Hoe klein kun je zijn?

* In Szigetvár heeft de burgemeester mensen in de plaatselijke werkverschaffing ingezet om … te ‘demonstreren’ tegen oppositieleider Gordon Bajnai die in het stadje een zaal met aanhangers toesprak. “Samen 2014”heeft een video-opname waarin diverse werklozen verklaren dat ze door het gemeentebestuur waren bevolen om te verschijnen.

* Er komt een speciaal historisch instituut dat de omwenteling van 1989/1990 in Hongarije in een nieuw perspectief gaat plaatsen. Het instituut zal rechtstreeks onder premier Orbán vallen en de directeur wordt Zoltán Bíro, nota bene een voormalige communist (ambtenaar in de cultuursectie van de MSZMP) die na 1990 nationalist en aanhanger van radicaal rechts werd. Hij verafschuwt volgens eigen zeggen het liberalisme en vindt democratie maar zo-zo. In 2009 zei hij in de rechtse krant Magyar Hírlap onder meer: “Fidesz zou zelfs dictatoriale instrumenten moeten gebruiken want men dient het bestaan van de natie te eren en als heilig te beschouwen en niet de doctrine van democratie en vrijheid.” Dat wordt me het wetenschappelijke onderzoek wel.

* Jobbik woordvoerder Ádám Mirkoczki pleitte voor de invoering van chemische castratie, de doodstraf en gevangenissen op basis van etnische afkomst (speciale gevangenissen voor zigeuners). Om nog even te onderstrepen dat het altijd nog gekker kan.

Levenslang

Eerder deze week veroordeelde de rechtbank in Boedapest drie daders van een reeks racistische moordaanslagen op Hongaarse zigeuners in 2008-2009 tot levenslange gevangenisstraffen zonder de mogelijkheid tot vervroegde vrijlating.  Een vierde dader kreeg 13 jaar.

De vier overvielen ‘s nachts huizen die aan de rand van een dorp stonden en waar zigeuners woonden. De huizen werden met molotov cocktails in brand gestoken en vervolgens  beschoten. Bij de totaal negen overvallen werden zes mensen omgebracht, in een geval een jonge vader en zijn vijf jaar oude zoontje die het brandende huis uit vluchtten. De daders hadden banden met extreemrechtse organisaties, hadden volgens de rechtbank expliciet racistische motieven en hoopten een groter conflict te provoceren.

Bij het onderzoek naar de daders zijn destijds zeer grote fouten gemaakt, mede omdat sommige politiefunctionarissen aanvankelijk weigerden de misdaden serieus te nemen. Ook daarom is onduidelijk gebleven of en in hoeverre andere daders, met name extreemrechtse organisaties en leden van opsporingsinstanties (een van de daders is een voormalige medewerker van de militaire inlichtingendienst) van de aanslagen wisten en niets deden of er zelfs bij betrokken waren. Maar desondanks is het harde vonnis en de vaststelling dat er racistische motieven aan de misdaden ten grondslag lagen, een stap vooruit.

Natuurlijk zijn er de meest waanzinnige reacties op het vonnis, varierend van extreemrechtse fanaten die beweren dat deze vier laffe moordenaars helden zijn tot samenzweringstheorieen over democratische regeringen die hun geheime diensten gebruiken om dit soort aanslagen aan te moedigen. Het wemelt helaas van de gekken.  Daaronder mag je ook de woordvoerder van regeringspartij Fidesz rekenen die na het vonnis verklaarde dat de vorige linkse regeringsleiders Gyurcsany en Bajnai  persoknlijk verantwoordelijk waren voor de golf van aanslagen. De man  beschulkdigde hen nog net niet letterlijk van het inhuren van de moodernaars. Jawel, het wordt een zeer smerige verkiezingscampagne.

Verder de afgelopen weken:

* Een koekjesfabriek in een dorpje in Oost Hongarije weigerde locale zigeuners in dienst te nemen, want koekjes die door Roma handen waren aangeraakt zouden minder goed te verkopen zijn.

*  Een burgemeester in de buurt van Ozd heeft de waterpompen in de straat, de enige watervoorzieningen voor honderden zigeunerfamilies, dicht gedraaid omdat zij misbruik zouden maken van dit gratis water. Zelfs als dat voor een deel zo is, je sluit niet tijdens een ongekende hittegolf (het is weken boven de 35 graden celsius) duizenden mensen inclusief kleine kinderen af van water.

* Hongaren beschouwen zichzelf volgens een OECD onderzoek als het meest ongelukkige volk van Europa. Ze hebben het naar eigen zeggen slechter dan de Grieken, Portugezen, Spanjaarden of Turken. Kritische zelfkennis is helaas nooit een sterke eigenschap van veel Hongaren geweest.