Een beproefd recept

Vorige week liet het openbaar ministerie in Hongarije weten dat het een aanklacht wegens corruptie en bedrog tegen oud premier Ferenc Gyurcsány in de zogenaamde Sukoro zaak heeft laten vallen „wegens gebrek aan bewijs.” Het zoveelste met veel bombarie en tromgeroffel gepresenteerde „schandaal” waarin oppositionele politici betrokken zouden zijn en dat vervolgens – veel later – in alle stilte van tafel verdwijnt. Maar intussen is de reputatie van een politieke tegenstander zwaar beschadigd. Het is een beproefd recept geworden.

Precies hetzelfde overkwam een groep filosofen in Boedapest, waaronder Agnes Heller, die zware kritiek uitten op de conservatieve Orbán revolutie. Anderhalf jaar geleden stonden de rechtse media opeens vol verhalen dat zij op grote schaal overheidssubsidie hadden misbruikt voor persoonlijke doeleinden. Vertegenwoordigers van Fidesz spraken er schande van en het openbaar ministerie startte een onderzoek. Het onderzoek is een tijdje geleden stilzwijgend stopgezet omdat er geen enkel bewijs was. De filosofen in kwestie werden overigens niet van die stap op de hoogte gesteld, maar kwamen daar bij toeval achter.

Het projectplan van het Sukoró casino

Ook de Sukoro zaak had vanaf het begin alle kenmerken van een politieke aanklacht. In het kort: een groep Israëlische investeerders wilde bij het Velencemeer bij Boedapest een groot casinocomplex bouwen. Ze kochten land aan de oever en uiteindelijk hadden ze ook een gesprek met premier Gyurcsány, waarin ze hun plan presenteerden. Nu waren er goede argumenten om tegen het plan te zijn – er zou een prachtig stuk natuurgebied verloren gaan en wat moet het land met weer zo’n megalomaan gokproject – maar de regering Gyurcsány was positief omdat het een miljardeninvestering in euros betrof die een paar duizend banen kon opleveren. Toen Fidesz in 2010 aan de macht kwam werd het project niet alleen stopgezet, maar werden er in de rechtse pers en de staatsmedia en door Fidesz politici ook beschuldigingen gelanceerd dat er sprake was van corruptie en gesjoemel met contracten waardoor de Hongaarse overheid miljarden forint financiële schade had geleden. Het OM begon een onderzoek en zette diverse betrokkenen ernstig onder druk om te verklaren dat Gyurcsány persoonlijk bij het project betrokken was en het door had willen drukken (ze weigerden). En steeds weer die boodschap in de media: corrupt, corrupt, corrupt. En dan wordt het onderzoek opeens in alle stilte stopgezet omdat er zelfs geen flinter van bewijs is.

Nog zo’n zaak: de centrumrechtse partij MDF – ooit een concurrent van Fidesz en Orbán – en het UD schandaal. Een paar jaar terug kreeg het MDF bestuur een CD toegespeeld met opnames van telefoongesprekken tussen een zeer machtige Hongaarse bankier met rechtse sympathieën en mensen van beveiligingsbedrijf UD. Uit die opnames werd niet alleen duidelijk dat het beveiligingsbedrijf illegaal MDF politici afluisterde en betrokken was bij interne partijtwisten, maar ook dat dat met medeweten en op verzoek van hoge Fidesz politici was gebeurd. Het MDF bracht de opnames in het openbaar en … werd vervolgens door het OM aangeklaagd wegens aantasting van de goede naam van UD. Jarenlang sleepte het proces zich voort. Uiteindelijk werd de partij door een rechtbank vrijgesproken, maar wat kopen we daarvoor, aldus voormalig partijleidster Ibolya David? De schade aan onze reputatie was gedaan en we verloren de verkiezingen van 2010, Fidesz had zijn doel allang bereikt.

De lijst van dit soort zaken is aanzienlijk langer. Fidesz stelde in 2010 zelfs een aparte regeringscommissaris aan die als enige taak had alle corruptieschandalen van de vorige linkse regeringen, die er volgens Fidesz volop waren, bloot te leggen en hen voor het gerecht te slepen. Tot op de dag van vandaag heeft die commissaris niet één enkele zaak met succes aangebracht. Maar dat geeft niet. De beschuldigingen worden gelanceerd, de onderzoeken houden “het schandaal” levend en de schade aan de politieke tegenstander is maximaal.

Natuurlijk wil dat niet zeggen dat er geen corruptie was onder de vorige regeringen. Die was er en daar is tot op de dag van vandaag onvoldoende verantwoording voor afgelegd door de socialisten. Hoe ernstig het was is moeilijk te zeggen. Dat valt misschien nog het best af te lezen uit de onderzoeken van Transparency International.  Dat plaatst Hongarije al jaren ergens tussen West-Europa aan de ene kant en Roemenie, Bulgarije of Griekenland aan de andere (en TI concludeert nu overigens dat het de laatste twee jaar erger wordt en dat de staat gekaapt is door privébelangen).

Maar door de hetzecampagnes in de rechtse en overheidsmedia, de schandalige politisering van elke zaak door regeringspartij Fidesz en de ontegenzeggelijke partijdigheid van het openbaar ministerie, dat wordt geleid door een zeer machtige Fidesz vertrouweling, is het voor een buitenstaander nog moeilijker dan anders om te beoordelen wat in elk concreet geval waar is en wat niet, wat recht is en wat niet, en wie een eerlijk en onafhankelijk oordeel velt en wie niet.

Kritische rechter ontslagen

Gisteren heeft de Hongaarse president een rechter ontslagen die eerder in het openbaar kritiek uitte op de door de Fidesz regering doorgevoerde veranderingen in het rechterlijke systeem. Rechter László Ravasz wendt zich nu samen met de Hongaarse Vereniging voor Burgerlijke Vrijheden (HCLU) tot het Europese Hof voor Mensenrechten in Straatsburg omdat hij vindt dat zijn recht op vrije meningsuiting is aangetast.

Ravasz was rechter in de provincie Csongrád en uitte vorig jaar in diverse media zeer scherpe kritiek op de veranderingen die de Fidesz-regering doorvoerde in het rechterlijke systeem. Een disciplinair hof verbonden aan de Kuria – het door Fidesz in het leven geroepen hoogste rechtscollege – vond op 29 maart dat rechter Ravasz met zijn kritiek een ernstige disciplinaire overtreding beging en droeg hem voor ontslag. Wat hij dus op 6 juni kreeg.

Prent in de burcht van Siklós: duimschroeven

Nu zal iedereen het ermee eens zijn dat rechters zich in het openbaar dienen te onthouden van meningen over lopende rechtszaken en dat ze zeer terughoudend dienen te zijn in kritiek op regeringsbeleid. Maar het betrof hier een zeer zwaarwegende hervorming van het gerechtelijk apparaat die alom tot heftige debatten en serieuze kritiek leidde. Tot de critici behoren tal van juristen, rechters en voormalige rechters en de Venetië Commissie, een panel van juridische deskundigen van de Raad van Europa. Om dan rechter Ravasz om die reden te ontslaan – in de motivatie staat nota bene dat “de inhoud van wat hij heeft gezegd” de reden is voor zijn ontslag – is buiten proportie. Maar het geeft goed weer welk politiek klimaat er inmiddels heerst binnen het gerechtelijke en justitiële apparaat waarin alle topposities worden ingenomen door zeer machtige Fidesz getrouwen die vrijwel ongecontroleerd kunnen beschikken over de carrières van rechters en officieren van justitie.

Daarmee is nog niet het hele gerechtelijke apparaat onder Fidesz controle. Diverse rechters en rechtscolleges hebben de afgelopen twee jaar vonnissen gewezen die tegen de regerende partij ingaan. Maar het wordt steeds moeilijker te zien waar de onafhankelijke rechtspraak eindigt en de angst voor de heersende partij begint en de duimschroeven worden wel steeds verder aangedraaid. Waarmee Ravasz ook steeds meer gewoon gelijk krijgt al is het de vraag of hij zijn gelijk ooit haalt..

Verder de afgelopen weken:

- Veel commotie over Europarlementariër Csanád Szegedi van de extreemrechtse partij Jobbik, bekend om haar antisemitisme en antizigeuner campagnes, die nu heeft ontdekt dat hij zelf van Joodse afkomst is. Nu moet hij het eigenlijk zelf wel geweten hebben want hij kwam in zijn jeugd vaak bij zijn grootmoeder die nota bene in Auschwitz heeft gezeten en een nummer op haar arm getatoeëerd heeft. Maar hoe een mens met zo’n afkomst bij zo’n partij kan zitten? De zaak kwam aan het rollen door een interne partijruzie waarbij concurrenten van Szegedi de waarheid over zijn afkomst bekend maakten en er op aandrongen hem uit de partij te zetten. Zelf zegt Szegedi nu dat een mens op zijn daden beoordeeld moet worden en niet op zijn afkomst, en dat bovendien 99% van de Hongaren een gemengde afkomst heeft (Joden, zigeuners, Slaven enz.). Helemaal waar, maar wat doe je dan bij die neonazi’s? Een linkse commentator van weekblad HVG merkte op dat dat van die grootmoeder in Auschwitz niets bewijst, daar werden immers niet alleen Joden vermoord maar ook zigeuners?

- Afgelopen weekeinde vonden de International Gay Games plaats in Boedapest, iets wat al onder het vorige links-liberale gemeentebestuur was geregeld. Het huidige Fidesz gemeentebestuur  maakt volstrekt duidelijk dat ze van dit soort dingen eigenlijk niets moet hebben, maar de regering wil ook geen internationaal gedonder dat ze te weinig doet om homo’s te beschermen en dus was er een zeer zware beveiliging en een enorme politiemacht. “We voelden ons net apen in een kooi en voor Hongaren was het ook onmogelijk om gewoon even te komen kijken want je moest eerst door enorm veel controle heen,” aldus een paar deelnemers. Dit weekeinde vindt in Boedapest de jaarlijkse Gay Parade plaats en daar zal het vast niet anders zijn. 

- Het Grondwettelijk Hof heeft de maatregel van de regering om studenten te dwingen een contract te tekenen dat ze na de universiteit verplicht een aantal jaren in Hongarije moeten werken ongrondwettelijk verklaard. Volgens het Hof kan de regering niet op zo’n wijze eenzijdig de vrijheid om elders in Europa te werken inperken.

- De Mediaraad zet haar vendetta tegen het kleine maar kritische Klubradio voort. Klubradio is nu door de raad uitgesloten van deelname aan de tender voor haar eigen radiofrequentie (let wel, al eerder had een rechter bepaald dat Klubradio die frequentie onterecht niet had gekregen maar dat vonnis wordt door de mediaraad genegeerd). Klubradio gaat weer in beroep.

- Eindelijk, eindelijk, eindelijk heeft de regering nu de wet op de onafhankelijkheid van de nationale bank zo gewijzigd dat de EU en het IMF er (redelijk) tevreden mee zijn – daar heeft de regering Orbán slechts zeven maanden over gedaan. Nu kunnen op 17 juni de voorbereidende gesprekken over een krediet van 15-20 miljard euro beginnen en wellicht eind augustus of september de echte onderhandelingen.  Maar we zijn er nog lang niet, want de Fidesz regering blijft steeds weer nieuwe omstreden maatregelen nemen zodat de waslijst van dingen die het IMF en de EU anders willen alleen maar langer wordt en de kans op succes bij onderhandelingen steeds geringer.