zaterdag 13 november 2010

Het hof is aan zet

Onder druk van de heftige kritiek heeft de regering Orbán haar plan om de macht van het Grondwettelijke Hof in te perken, aan moeten passen. Het jongste wetsvoorstel beperkt weliswaar de bevoegdheden van het Hof nog steeds fors, maar doet dat op zo'n halfslachtige manier dat de rechters de theoretische ruimte houden om hun eigen invloed ook weer enorm op te rekken. “Het is nu aan het Hof om te beslissen of het die ruimte ook neemt en de strijd met de regering aangaat,” aldus Peter Hack, professor in de rechten, voormalig liberaal parlementslid en in 1989 een van de opstellers van de bestaande grondwet.

De plannen om te morrelen aan de macht van de enige instantie in Hongarije die garandeert dat de grondwet ook daadwerkelijk wordt toegepast, leidde tot felle reacties. De links-liberale pers stond bol van de kritiek en er waren (kleine, maar toch) demonstraties van socialisten en groenen. Maar ook in conservatieve kring werd en wordt enorm gemord. Een regeringsgezinde krant publiceerde een negatief commentaar, heel veel conservatief gezinde grondwettelijke juristen waren ronduit negatief (het grondwettelijk hof bestaat nota bene in meerderheid uit conservatieve juristen) en diverse rechtse politici van Fidesz, met name uit de Christen Democratische fractie binnen de partij, spraken zich tegen het idee uit.

Dus moest Orbán inbinden. Want in ongewijzigde vorm zou het voorstel wel eens niet de tweederde parlementaire meerderheid kunnen krijgen die deze wijziging van de grondwet nodig heeft. Volgens het nieuwe voorstel, waar waarschijnlijk deze week over gestemd wordt, mag het Hof zich weliswaar nog wel uitspreken over de vraag of bepaalde financiële maatregelen van de regering grondwettelijk zijn of niet, maar het mag daarbij alleen nog maar bekijken of de maatregel in strijd is met de normen van “menselijke waardigheid” zoals die in de grondwet zijn vastgelegd. De vraag is hoe het Hof de term “menselijke waardigheid” gaat definiëren, zegt Hack. De regering heeft klaarblijkelijk een beperkte definitie van het begrip voor ogen. “Maar het Hof heeft de mogelijkheid om te redeneren dat maatregelen die het recht op eigendom, de rechtsgelijkheid of de rechtszekerheid aantasten daarmee ook de menselijke waardigheid inperken. En het zou op die gronden alsnog allerlei financiële maatregelen van de regering als ongrondwettelijk kunnen bestempelen.”

Daarom heeft de regering in haar nieuwe voorstel nog een inperking ingebouwd: een negatief oordeel van het Hof leidt niet langer, zoals tot nu toe het geval was, automatisch tot het intrekken van de betreffende maatregel. “Dat kan er dus toe leiden dat de regering het oordeel van het Hof simpelweg negeert en dat vervolgens overheidsinstanties maatregelen moeten uitvoeren waarvan het Grondwettelijke Hof heeft gezegd dat ze niet constitutioneel zijn,” zegt Hack. Een bizarre situatie.

Maar hoe dan ook is de strijd nog lang niet gestreden. Dit is de tweede keer dat Orbán heeft moeten inbinden. Eerder gebeurde dat al toen voorstellen over vergaande inperking van de persvrijheid op felle kritiek in binnen- en buitenland stuitten. Met name de onvrede binnen Fidesz kring met de wijze waarop het machtscentrum rond de premier opereert biedt enige hoop. Niet alleen rond het thema grondwet, maar ook rond het uiterst knullige financieel-economische beleid (de afgelopen dagen zwaar bekritiseerd door het IMF, de Hongaarse Nationale Bank en de Fiscale Toezichthouder) en rond het onderwijsbeleid beginnen zich forse interne meningsverschillen af te tekenen en die zullen de Grote Leider op zijn minst de nodige kopzorgen opleveren.

Verder werd deze week...
een wet aangenomen dat, met terugwerkende kracht tot 2005 (!), iedere overheidsambtenaar 98% belasting moet betalen over vertrekpremies boven de 3,5 miljoen forint (14.000 euro). De wet is gericht tegen ministers, topambtenaren en directeuren van overheidsbedrijven van de vorige linkse regeringen, maar laat de vertrekpremies van Orbán c.s. toen zij in 2002 aftraden (en ook vertrekpremies ruim boven deze norm kregen) buiten schot. Dit is de wet die het Hof eerder als ongrondwettelijk bestempelde omdat je in een rechtsstaat nu eenmaal niet met terugwerkende kracht belastingen op kunt leggen. In het oorspronkelijke voorstel stond overigens nog 1 januari 2010 als grens, maar dat element is nu dus nota bene versterkt. Wel heeft de regering gezorgd dat niet langer lager personeel (ambtenaren, leraren) die met pensioen gaan en recht hebben op een vertrekpremie gebaseerd op het aantal jaren dat ze hebben gewerkt, door de maatregel worden getroffen, zoals in het oorspronkelijke idee nog het geval was.
bekend dat de zware en zeer omstreden extra belastingen die de regering onlangs oplegde aan banken, grootwinkelbedrijven, telecom bedrijven en ondernemingen in de energiesector niet alleen voor 2010, 2011 en 2012 gelden, zoals de regering tot nu toe bij hoog en laag verzekerde, maar ook in 2013 en 2014 nog van kracht zullen zijn. Dat wordt met het volgende staaltje Orbaniaanse newsspeak uitgelegd: "na het uitfaseren van de crisisbelastingen in 2012" komt er een nieuw systeem dat "voortgaat speciale belastingen voor bepaalde industrieën te heffen."
door de regering aangekondigd dat vrouwen voortaan na 40 jaar werken (inclusief zwangerschapsverlof tot maximaal 8 jaar) met pensioen mogen en dat de pensioenpremies daartoe worden verhoogd. Omstreden want naast duur is het de vraag waarom dat dan niet voor mannen geldt. Brussel?

Geen opmerkingen:

Een reactie posten