Regels van rubber

“Hongarije is al geen rechtsstaat meer,” meent Géza Kilényi, lid van de Hongaarse Academie van Wetenschappen en tussen 1989 en 1998 rechter in het Grondwettelijk Gerechtshof. Wetten en regels zijn geen zekerheden meer, maar worden door de zittende regering te pas en te onpas veranderd: om te verhinderen dat een regeringsmaatregel ongrondwettelijk wordt verklaard, om kritiek op het beleid af te straffen of om de ene vriend een half miljoen euro te bezorgen en de andere vriend een ambassadeurspost in de VS. Het was me het weekje weer wel.

Het Grondwettelijke Hof

De grondwetswijziging die het Hof verbiedt belasting- en begrotingsmaatregelen van de regering aan de grondwet te toetsen is door de Fidesz-meerderheid in het parlement aangenomen. Leek het er vorige week nog op dat de regering onder druk van de kritiek, ook uit conservatieve kring, het voorstel iets had verzacht, op het allerlaatste moment werd de wet toch weer aanzienlijk aangescherpt. Vervolgens werd er hoofdelijk gestemd (en niet zoals gebruikelijk per anonieme stemmachine) en rara, er was geen enkele Fidesz-lid tegen. Het Hof kan, als het dat echt wil, nog wel een juridisch gaatje vinden om dit verbod mogelijk te omzeilen, zegt grondwetspecialist Peter Hack, “maar het is zeer problematisch geworden.” De oppositionele groene partij LMP hield vlak voor de stemming nog een plakkaat omhoog met de tekst van een uitspraak van premier Viktor Orbán op 29 juni 2007: “De uitspraken van het Grondwettelijk Hof zijn voor iedereen verbindend. Er zijn geen uitzonderingen of omwegen, dat is de ijzeren wet van de Hongaarse democratie.” Sommigen zijn klaarblijkelijk meer gelijk dan anderen.

De Budget Raad

De voorzitter van de Budget Raad, György Kopits, liet zich maandag zeer negatief uit over de rijksbegroting voor 2011. Samengevat: met kunst en vliegwerk worden een aantal gaten gestopt, maar er wordt geen serieuze poging gedaan om de uitgaven op orde te brengen en op termijn wordt de financiële ellende alleen maar groter. De Budget Raad is in 2006 ingesteld als onafhankelijke toezichthouder op het begrotingsbeleid. De toenmalige regering van premier Gyurcsány wilde ervan af dat elke nieuwe regering met weer nieuwe begrotingstrucjes de kluit kon belazeren, zoals in Hongarije gebruikelijk was. De kritiek van Kopits viel niet goed in Fidesz, zo bleek dinsdag. Maar, de regeringswoordvoerster verzekerde op woensdag nog dat het kabinet absoluut geen plannen had om de Raad op te heffen. Klopt. Maar vrijdag kwam “een individueel parlementslid van Fidesz” met een wetsvoorstel om de Budget Raad, die drie miljoen euro per jaar krijgt om te kunnen functioneren, in 2011 nog maar 30.000 euro te geven. Huub, huub, huub, Barba-truc. 

De wet Szász

De wet die met terugwerkende kracht tot 1 januari 2005 98% belasting heft op vertrekpremies van ministers, staatssecretarissen, topambtenaren en directeuren van overheidsbedrijven werd deze week ook aangenomen. Vorige week schreef ik al dat het natuurlijk geen toeval is dat de wet niet teruggaat naar 1 januari 2002, want dan zouden Viktor Orbán en de andere Fidesz jongens en meisjes de premies die zij destijds kregen ook moeten hebben terugbetalen. Maar wat bleek, één Fidesz jongen, het toenmalige hoofd van de Financiële Toezichthouder Károly Szász, dreigde toch nog onder de belastingwet te vallen. Zijn baan liep in 2004 ten einde. Maar de toenmalige links-liberale regering had een juridische procedure aangespannen omdat ze de vertrekpremie van 131 miljoen forint (485.000 euro) die hij zichzelf toekende exorbitant hoog vonden (ter vergelijking: dat is 26 maal een modaal Hongaars jaarsalaris). Maar de rechter gaf Szász gelijk en dus kreeg hij zijn gouden handdruk in 2006 en laat nou de datum van betaling datgene zijn waar de belasting altijd naar kijkt? Maar niet getreurd, Fidesz maakt gewoon een nieuw wetje om speciaal voor Szász een uitzondering te maken. Sommigen zijn klaarblijkelijk meer gelijk dan anderen.

De wet Szapáry

De econoom György Szapáry gold de afgelopen jaren als één van de belangrijke economische adviseurs van premier Orbán. Szapáry is van adellijke afkomst, vluchtte in 1956 op 18-jarige leeftijd naar België, studeerde economie in Leuven, werkte lange tijd voor het IMF en gold als een conservatieve maar gedegen econoom. Helaas voor hem en Hongarije luistert Orbán inmiddels naar andere en wat minder gedegen economische adviseurs (die hem ondermeer adviseerden het IMF te schofferen). Maar nu wil Orbán Szapáry graag benoemen tot ambassadeur in Washington. Er is één probleem: hij is al 72 jaar en de Hongaarse wet schrijft voor dat overheidsdienaren met maximaal 70 met pensioen moeten. Geen probleem, Fidesz maakt gewoon een nieuw wetje om speciaal voor Szapáry een uitzondering te maken. Huub, huub, huub, Barba-truc.

Inperking referendum recht

De socialistische oppositie wil dat er een volksreferendum komt over zowel de positie van het grondwettelijk hof als over de toe-eigening van de pensioenpremies van drie miljoen werknemers door de regering. Zulke referenda waren onder de vorige regeringen een belangrijk instrument van de toenmalige oppositiepartij Fidesz om haar geluid te laten horen. Er waren onder meer referenda over het geven van paspoorten aan Hongaren in de buurlanden, een eigen bijdrage in de gezondheidszorg en de heffing van collegegeld. De formele regels zijn dat eerst de Kiesraad zich uitspreekt of de betreffende kwestie zich voor een referendum leent en als de initiatiefnemers dan minimaal 200.000 handtekeningen op weten te halen, moet het gehouden worden (maar de uitslag is formeel niet bindend). Nu had de regering de samenstelling van de Kiesraad deze zomer net veranderd, en jawel, er zitten merendeels Fidesz aanhangers in. En raad eens? De kiesraad keurt nu het voorstel voor deze twee referenda af omdat zogenaamd de vraagstelling niet duidelijk zou zijn. Sommigen zijn klaarblijkelijk meer gelijk dan anderen.

Verder werd deze week ...

– de benoeming van de vier nieuwe directeuren voor de publieke radio en TV bekend. Gezien de samenstelling van de nieuwe almachtige Mediaraad (geheel Fidesz) mag het geen verbazing wekken dat drie van de vier directeuren eerder topfuncties bekleedden bij Echo radio en Hir-TV, uitgesproken rechtse media die er nooit blijk van hebben gegeven veel verstand te hebben van objectieve verslaggeving, hoor en wederhoor of het scheiden van feiten en meningen.

– een geheime geluidsopname openbaar waarin regeringscommissaris voor Roma-zaken Flórian Farkas, zelf van zigeuner afkomst, verklaart dat vanaf nu alleen die zigeunerorganisaties die geleid worden door personen die hem “bevallen” nog subsidie krijgen. De rest krijgt gewoon niets, zelfs niet al worden ze begin volgend jaar door de Hongaarse zigeuners gekozen in het Nationale Zigeuner Zelfbestuur, aldus Farkas. Er is teveel corruptie, motiveert hij zijn uitspraken ook achteraf doodleuk. En ja, dan vraag je niet om juridisch bewijs en vervolging, dan doe je toch gewoon wat jou als leider goeddunkt, of dat kiezers nu bevalt of niet?