Een nieuwe en illegale aanval op buitenlandse banken

De banken in Hongarije, merendeels dochterondernemingen van West-Europese bankbedrijven, vrezen een schade van miljarden Euro’s nu de Fidesz regering hen gaat dwingen om uitstaande leningen in Zwitserse franken of Euro’s te ontbinden tegen een koers ver beneden de marktwaarde. Sommige waarnemers waarschuwen zelfs dat de stabiliteit van het Hongaars banksysteem in gevaar kan komen door deze maatregel, waarvan het Hongaarse ministerie van justitie nota bene zelf in een interne nota zegt dat ze tegen de grondwet en tegen het EU-recht is. Buurland Oostenrijk is zo woedend – Oostenrijkse banken hebben een aanzienlijk marktaandeel in Hongarije – dat ze de zaak aanhangig maakt in Brussel.

Bevalt het systeem niet? Demo, 23 okt.

Bijna een miljoen Hongaren hebben in betere tijden, tussen 2002 en 2007, leningen afgesloten bij banken in Euro’s maar vooral in Zwitserse franken. Ze kochten er vooral huizen van, maar heel wat mensen leenden ook om een auto of een flatscreen tv aan te schaffen of een leuke vakantie te boeken. Dat leek destijds heel gunstig omdat de rente op die leningen slechts een paar procent was, terwijl je op leningen in forinten rentetarieven van 10 tot 20% neer moest tellen. Win-win, toch?
Wel zolang de wisselkoersen stabiel waren. De frank stond jaren rond de 140 forint en de euro ongeveer op 240. Je kreeg je salaris in forinten en wisselde bij de bank wat nodig was om je aflossing in franken of Euro’s te betalen. Simpel toch? Tot de financiële crisis toesloeg en de wisselkoersen opeens de pan uitrezen. Nu staat de Euro regelmatig rond de 270 en de Zwitserse frank rond 230. Elke Hongaar die 100.000 Fr. heeft geleend moet nu dus niet 14 miljoen forint terugbetalen, maar 23 miljoen. Dat is afzien en een paar honderdduizend Hongaren zitten inmiddels zwaar in de problemen.
In de simplistische versie is dit allemaal de schuld van de banken die destijds dat soort leningen verschaften zonder te waarschuwen voor de risico’s. Onzin? Nou, laten we zeggen een halve waarheid. Ja, de meeste banken verschaften dit soort leningen maar al te graag (want business) en handelden de verplichte waarschuwing aan de consument over de risico’s af als een formaliteit. Maar er was ook een enkele bank die weigerde dit soort leningen te verstrekken omdat ze het te gevaarlijk vond (de ING in Hongarije, bijvoorbeeld). En de financiële toezichthouder waarschuwde wel in brieven en folders voor de risico’s, maar durfde nooit zo ver te gaan dat ze ingreep of een verbod suggereerde. Want ook de Hongaarse regering en de Hongaarse gemeentes (van welke politieke kleur dan ook) leenden massaal geld in franken en euro’s (en zitten nu dus ook met extra hoge afbetalingslasten). Kortom: er is niet één schuldige, de algemene sfeer was er een van “het zal wel loslopen.”
Wat nodig is, is dus overleg over een serieuze oplossing waarbij iedereen zijn steentje bijdraagt. Je helpt die consumenten die buiten hun schuld in de problemen zijn geraakt: mensen met een doorsnee inkomen die een niet al te dure woning hebben gekocht en nu hun baan kwijt zijn. Je laat banken een fors deel van de lasten dragen, maar ook de overheid. En ja, ook de mensen die teveel leenden voor te dure woningen of een vakantie of een flatscreen zijn de pineut. Want je kunt die mensen ook wel met belastinggeld uit de wind houden, maar dat zou niet eerlijk zijn tegenover al degenen die zich niet in belachelijke schulden staken.
Maar ja, overleg, onderhandelen, compromis, zo zit Viktor Orbán niet in elkaar. Die weet alles beter en dicteert gewoon een oplossing. Hij verpakte het maandag in een toespraak vol nationalistische retoriek over “het verdedigen van het land” tegen “mensen die  speculeren met het doel het Hongaarse volk te ruïneren” en “buitenlandse groepen die Hongarije aanvallen.” Het feitelijke voorstel: iedereen die wil mag zijn lening in één keer afbetalen tegen een door de regering vastgestelde lage koers ver beneden de marktwaarde (180 voor de Zwitserse Frank, 250 voor de Euro) en de banken hebben het verlies maar te slikken.
Dit idee rammelt aan alle kanten. Het is vooral goed voor de rijkeren (niet op de laatste plaats veel Fidesz parlementariërs zelf!) die het geld hebben liggen (zwart of wit) om in één keer af te betalen. De meeste Hongaren in schuldproblemen hebben dat niet. Maar als er op een of andere manier goedkope leningen in forinten beschikbaar komen (er is sprake van dat staatsbanken of een aan Fidesz gelieerde bank dat zouden kunnen gaan doen), verandert dat. Want dan kunnen heel veel mensen met behulp daarvan hun Zwitserse frank lening tegen gunstig tarief aflossen. Ogenschijnlijk leuk voor al die mensen maar een potentiële ramp voor de banken en zelfs het hele banksysteem en de economie. Nog los van de vraag wie die goedkopere forintleningen dan financiert (de belastingbetaler) of welke andere onbedoelde en nu niet te overziene gevolgen er op kunnen treden, tot aan een mogelijke nieuwe crisis in het Hongaarse financiële systeem aan toe.
En dat alles nog los van het feit dat de Fidesz maatregel illegaal is, zegt het Hongaarse ministerie van justitie in een interne nota die is uitgelekt. Het plan is tegen de Hongaarse grondwet en tegen het EU recht want met welk recht ontbindt de overheid zakelijke contracten tussen banken en hun cliënten? Daarmee leg je – opnieuw – de bijl aan de wortels van het marktsysteem en de rechtsstaat. Het ministerie en diverse conservatieve economen hebben de afgelopen weken geprobeerd Orbán van dit onzalige plan af te praten, maar tot nu toe tevergeefs. De Grote Roerganger zei maandag dat Hongarije alle kritiek en aanvallen zal weerstaan.
De Hongaarse Vereniging van Banken stapt naar het Grondwettelijke Hof en de Oostenrijkse regering dient een klacht in bij Brussel (de schade bij alleen de Oostenrijkse dochterbanken wordt geschat op 1 tot 2,5 miljard euro). Eerder dit jaar klaagden ook al een reeks grote verzekeraars, banken en Telecom bedrijven uit West-Europa, ondermeer de ING en Aegon uit Nederland, bij de EU vanwege de nationalisering van private pensioenspaargelden door de regering Orbán en de excessieve extra belastingen die vooral aan buitenlandse bedrijven worden opgelegd. In de moderne wereldeconomie heb je grote ondernemingen evenzeer nodig als het midden- en kleinbedrijf, een sterke overheid, mondige werknemers en lastige actiegroepen enz.. Als het internationale bedrijfsleven zijn vertrouwen in Hongarije serieus verliest – en dat moment komt steeds dichterbij – dan kan dat dit land heel veel geld, heel veel economische groei en heel veel banen gaan kosten


Verder deze week:
- een eerste demonstratie van vakbonden tegen de aantasting van de arbeidswetgeving en vakbondsrechten. Zo’n 2000 activisten vormden een menselijke keten rond het parlement en boden een petitie aan.
- een groep van 30 vakbonden en actiegroepen hebben ook demonstraties en meer aangekondigd voor eind deze maand, tegen de aantasting van rechten en voor behoud van de democratie. Er komt een zit-in op het Clark Adam tér op 29 september, een vakbondsdemonstratie voor het parlement op 30 september en een “Volksparlement” op dezelfde plek op 1 oktober. In de week daarop willen vakbonden ook wegblokkades starten.
- “Eén miljoen voor de democratie” (EMD) is een actiegroep van jongeren die is ontstaan uit een Facebook initiatief. Zij zijn wars van politieke partijen maar hebben tot nu toe wel de twee grootste demonstraties voor democratie georganiseerd (30.000 mensen op 15 maart). Ze roepen nu op 23 oktober, de herdenking van de opstand van 1956, opnieuw demonstraties bijeen, zowel in hartje Boedapest als in andere steden.

p.s. over de illustratie: in 1956 knipten demonstranten de communistische hamer en sikkel uit de Hongaarse vlag. Een oranje sinaasappel was ooit het symbool van Fidesz toen die partij in 1989 werd opgericht.