Wie gaat de oppositie leiden?

Vrijdag beginnen de definitieve onderhandelingen tussen de diverse oppositiepartijen over samenwerking bij de verkiezingen in mei 2014. Maar een positieve uitkomst is bepaald niet verzekerd. Er is veel frictie en weinig succesvolle praktische samenwerking tussen de socialisten (MSZP) en de groeperingen die Samen 2014 vormen. En op de kernvraag wie de coalitie moet leiden, Attila Mesterházy van de MSZP of Gordon Bajnai van Samen 2014, is fundamentele onenigheid en dat kan makkelijk een breekpunt blijken. Wat betekent dat de verkiezingen verloren zouden zijn voor ze zelfs maar zijn begonnen.

Bajnai (l) en Mesterházy

Bajnai en aanhang erkennen dat de MSZP de grootste en dus zeer belangrijke partij in de coalitie is. De MSZP heeft in elke stad en dorp van het land een organisatie, een partijkantoor, geld en in totaal zo’n 30.000 activisten. Samen 2014 is sterk in Boedapest en heeft daar mogelijk een paar duizend activisten, maar stelt in de rest van het land weinig voor. Desondanks vindt Samen 2014 dat Bajnai de coalitie moet leiden en de nieuwe premier moet worden omdat de oppositie alleen dan die paar honderdduizend zwevende kiezers aan kan trekken die zwaar teleurgesteld zijn in Orbán en Fidesz maar nooit op een door de socialisten geleide oppositie zullen stemmen. Zonder zo’n “bruggenbouwer” is de overwinning van de oppositie onmogelijk, zeggen zij.

Mesterházy bestreed dat vandaag in een gesprek met buitenlandse correspondenten. Hij erkent dat brede samenwerking van de oppositie nodig is om een overwinning te behalen, maar denkt dat dat heel goed kan onder zijn leiding. Wij willen een gezamenlijk programma en een gezamenlijke lijst, waarbij wij ook bereid zijn in tal van kiesdistricten (vooral Boedapest) een kandidaat van Samen 2014 op de eerste plaats te zetten en actief te steunen met onze organisatie, onze activisten en ons geld. Maar waarom zou de veruit kleinste partner de leider moeten leveren? Temeer daar in opinieonderzoeken blijkt dat we beiden ongeveer even populair zijn?

Vooralsnog lijken beide heren hun hakken ferm in het zand te hebben gezet. Bajnai kan (en wil?) niet toegeven, mede omdat hij zich organisatorisch heeft verbonden aan het buitenparlementaire Milla (dat al die demonstraties organiseerde) en aan de linkerfractie die van de groene partij LMP is afgesplitst. In beide groepen zijn sterke antisocialistische tendensen. Mesterházy zegt dat hij het aan zichzelf en zijn achterban niet kan verkopen dat zij, als grootste en best georganiseerde partij, in alles tweede viool zou moeten spelen. Wij gaan ons inzetten voor kun kandidaten, aldus Mesterházy, maar wat is hun concessie aan ons? De suggestie van een derde kandidaat, bijvoorbeeld de burgemeester van de stad Szeged László Botka (socialist, zeer populair en een ervaren en pragmatische bestuurder die heeft bewezen over partijgrenzen heen te kunnen reiken) wees Mesterházy ook categorisch van de hand. Maar wie weet, in een later stadium?

Natuurlijk zijn er ook nog allerlei andere vraagstukken waar ze het eens over moeten worden, maar daar ligt waarschijnlijk meer ruimte voor compromis. Samen 2014 legt bijvoorbeeld veel nadruk op thema’s als democratie, verantwoord economisch beleid en onderwijs en cultuur, terwijl de MSZP de neiging heeft “bread and butter issues” en de corruptieschandalen rond Fidesz meer te benadrukken en dat ook met een zekere dosis populisme te mengen (Mesterházy: we winnen zwevende kiezers alleen als ze ervan overtuigd zijn dat het huidige regiem niet klopt en dat ze met ons een beter leven krijgen). Samen 2014 vindt dat de Fidesz grondwet geamendeerd (en dus deels behouden) kan worden, terwijl de MSZP benadrukt dat er een geheel nieuwe grondwet moet komen op basis van een brede en langdurige discussie in de samenleving en de politiek. Ook de positie van de Democratische Koalitie van ex-premier Ferenc Gyurcsány is een heikel punt (wij willen dat de DK meedoet, aldus Mesterházy, en als Gyurcsány belooft een post op de achtergrond te accepteren, kan dat voor Samen 2014 acceptabel zijn).

De MSZP heeft ook een belangrijke stap gedaan door op voorhand te verklaren dat zij zich zal committeren aan anticorruptie wetgeving die geheel door Transparency International wordt geschreven. Beide groepen zijn het verder vergaand eens over de noodzaak om, na een eventuele verkiezingsoverwinning, serieuze compromissen te sluiten met centrumrechts (met uitsluiting van de harde kern rond Orbán), over het vermijden van een bijltjesdag (wie competent is, kan blijven) en over het belang om je aan de geldende rechtsregels te houden (er zijn legale mogelijkheden om veel van de nieuwe regels die tot doel hebben de macht van Fidesz te verankeren, te omzeilen).

In oktober moeten de onderhandelingen “op de ene of de andere manier” zijn afgesloten, aldus Mesterházy. Het is dus nu of nooit.