zaterdag 19 februari 2011

Door de bocht?


De Hongaarse regering is accoord gegaan met alle vier de wijzigingen in de mediawet die door Neelie Kroes van de Europese Commissie waren voorgesteld. Daarmee is een belangrijke stap vooruitgezet. Maar er zijn ook een aantal fundamentele problemen in de wet nog niet opgelost “omdat wij daartoe niet de bevoegdheid hebben,” zo erkent de commissie bij monde van Eurocommissaris Viviane Reding vandaag in de Oostenrijkse pers.

Viviane Reding: 'Dit probleem Europa-wijd aanpakken.'
Op de eerste plaats is de zinsnede die het “openlijk of in bedekte vorm beledigen” van minderheden, kerken, de meerderheid en andere groepen verbiedt geschrapt. Daarmee is de meest rubbere van de rubberen bepalingen (die een wel zeer ruime interpretatie mogelijk maakt), uit de mediawet verdwenen. Het verbod op discriminatie van die groepen staat er nog wel in, wat mij betreft helaas.
Op de tweede plaats is de bepaling dat media ten allen tijde moeten streven naar objectiviteit en anders strafbaar zijn, ook geherformuleerd. De plicht geldt nog wel voor de publieke media (TV en radio in handen van de overheid), maar niet meer voor individuele private media en publicaties op zich. Een krant kan dus zo eenzijdig zijn als zij wil en kan daar niet voor worden bestraft.
Op de derde plaats is de registratieplicht voor media fors ingeperkt. Alleen grote en overduidelijk commerciële media (radio, tv, kranten en internetkranten) dienen zich te registreren, maar die plicht vervalt voor bloggers en kleinere en niet-commerciële publicaties. Tenslotte is de Hongaarse mediawet alleen van toepassing op Hongaarse media en niet meer op in het buitenland gevestigde ondernemingen, ook al bereiken die ook een Hongaars publiek.
Er is dus zeker het een en ander gewonnen. De Hongaarse regering, die steeds bij hoog en laag volhield dat er geen letter in de wet voorkwam die niet conform de Europese regelgeving was en die critici domheid (niet goed gelezen) en zelfs kwade trouw (een slinkse aanval op de Hongaarse natie) verweet, moest op de vier concrete klachten van Kroes volledig door de bocht. Toch niet zo 100% Europees blijkbaar. Uiteraard presenteert de Hongaarse regering een en ander niet zo. Zij blijft roepen dat het slechts wat technische veranderingen betreft en dat er geen sprake is van door de bocht gaan. Tja, zo werkt de Europese politiek: compromissen sluiten waarbij iedereen de gelegenheid krijgt er zonder al te veel gezichtsverlies vanaf te komen.

Neelie Kroes: 'Het is niet ideaal.'
Terug naar de mediawet, want er blijven ook vier kritische punten over. Bijvoorbeeld de samenstelling van de mediaraad, die geheel bestaat uit afgevaardigden van de regeringspartij Fidesz en daarmee buitengewoon eenzijdig blijft. De procedurele trucs die Fidesz gebruikte om dat voor elkaar te krijgen (deel van hun strategie om een Fidesz-partijstaat te creëeren), vallen helaas niet onder de juridische competentie van de Europese commissie. Dus ook al vindt een groot deel van Europa dat die manier van doen niet netjes is en zacht gezegd niet getuigd van de wil tot samenwerking en overleg die bij een volwassen democratie hoort, ze kunnen er ook niets aan doen.
Ook de rolverdeling tussen mediaraad en rechter blijft problematisch. Zoals gezegd blijft discriminatie verboden en strafbaar. In de meeste (alle?) Europese democratieën dient iemand die een klacht heeft op zo’n punt naar de onafhankelijke burgerrechter te stappen die dan een oordeel uitspreekt. Volgens de nieuwe Hongaarse mediawet loopt de klager echter naar de (door Fidesz gedomineerde) mediaraad, die spreekt een oordeel uit (en legt eventueel een straf op) en pas in tweede instantie kan een rechtbank bekijken of dat oordeel overeind blijft. Maar dat is dan wel een administratieve rechtbank die binnen heel korte tijd een oordeel moet vellen, een opzet die volgens veel Hongaarse juristen onwerkbaar is (werkdruk, gebrek aan specialistische kennis) en vaak zal leiden tot een bevestiging van het oorspronkelijke oordeel van de mediaraad. Waarom de Commissie deze bepaling niet kan/wil wijzigen, is mij vooralsnog een raadsel.
Op de derde plaats is de Commissie op geen enkele manier ingegaan op de klacht van tal van mediadeskundigen dat de wet het recht op de bescherming van bronnen danig inperkt. Opnieuw, ik heb geen idee waarom. En tenslotte blijven de publieke TV en radiozenders en het nationale persbureau, ondanks die bepaling dat zij objectief moeten zijn, dankzij de doorgevoerde personele, organisatorische en financiële gelijkschakeling simpele spreekbuizen van de Fidesz regeringsmacht. Maar ja, het is waar dat ook in Frankrijk en Italië de zittende president/premier onbetamelijk veel invloed heeft in dergelijke overheidsmedia.
Er zijn kortom nog zeer serieuze problemen, die nog aangevochten kunnen worden (en deels gebeurt dat al) in procedures bij het Hongaarse Grondwettelijke Hof en bijvoorbeeld het Europese Hof in Straatsburg. De Hongaarse critici krijgen het niet allemaal in de schoot geworpen vanuit Brussel, en zo hoort het misschien ook wel. Neelie Kroes erkent dat de huidige oplossing niet ideaal is. Viviane Reding voegt daaraan toe dat ze nog wel tien landen kan noemen waar problemen zitten in de mediawetgeving en hoopt dat dat debat nu eens Europa-wijd gevoerd gaat worden. Maar de Europese Commissie heeft ook duidelijk gemaakt, dat ze Orbán c.s. vooralsnog met argwaan en argusogen in de gaten houdt. Wat mij betreft: lang leve de EU.

Verder deze week:
- De EU-top met de Oost-Europese buurlanden (Oekraïne, Wit-Rusland enz.) over samenwerking is uitgesteld. De top had in mei in Hongarije plaats zullen vinden, maar verschuift naar het najaar als Polen voorzitter van de EU is. Officieel zijn er alleen maar logistieke redenen (leiders hebben geen tijd, er zijn zoveel andere vergaderingen enz.), maar het gaat er bij mij niet in dat dat alles is. Tenslotte staat deze top al heel lang gepland en was het een van dé topontmoetingen van het Hongaarse voorzitterschap: de enige vergadering waarbij alle EU leiders in Hongarije (het paleis van Sissi in het stadje Gödöllö) onder leiding van Orbán zouden praten. Is het toeval dat Duitse diplomaten al eens lieten vallen dat het wat ongemakkelijk is om met die Oost-Europese landen te praten over thema’s als democratie en een vrije pers juist onder leiding van een man als Orbán? Is het toeval dat Hillary Clinton er niet toe te krijgen was om Hongarije in dit half jaar te bezoeken? Het Hongaarse voorzitterschap heeft een nieuwe knauw gekregen.
- Het Hongaarse Grondwettelijke Hof heeft opnieuw een maatregel van de regering Orbán onconstitutioneel verklaard. Het gaat om de wet die het ontslag van ambtenaren zonder opgaaf van redenen mogelijk maakt. Die wet stelt Fidesz in staat om op grote schaal het overheidsapparaat te zuiveren van kritische stemmen en vol te stoppen met partijaanhangers, een proces dat op grote schaal heeft plaatsgevonden. De regering heeft tot eind mei om de wet te vervangen. Helaas ziet het ernaar uit dat het oordeel van het Hof niet betekent dat alle ontslagen mensen weer in dienst genomen moeten worden, maar slechts dat de overheid schadevergoedingen zal moeten gaan betalen. En natuurlijk is het altijd nog mogelijk dat de Fidesz meerderheid de grondwet weer eens aanpast en constitutioneel maakt wat niet constitutioneel is.
- Een gewone rechter oordeelde gisteren dat het verbod op de homodemonstratie door de politie van Boedapest niet wettelijk is.  De organisatoren van deze jaarlijkse demonstratie vroegen al in September vergunning aan voor een optocht over de grote Andrassy boulevard, van het Heldenplein naar het Elisabethplein, en kregen die ook. Maar een maand geleden, toen bekend werd dat in de voorstellen voor de nieuwe grondwet was opgenomen dat er geen sprake kan zijn van homohuwelijken, vroegen de organisatoren vergunning om een paar honderd meter verder naar het Parlement te mogen lopen om ook daar te demonstreren. Waarop de politie de hele vergunning opeens introk met het belachelijke argument dat er teveel verkeershinder zou zijn (we hebben het over een zaterdagmiddag in een stad waar met grote regelmaat straten in het centrum worden afgesloten voor filmopnames, manifestaties, politici die vervoerd moeten worden en ga zo maar door). Maar de rechter trapt hier niet in: de demonstratie moet een vergunning krijgen, ook bij het Parlement.
- Er ligt nu een wetsvoorstel van Fidesz ter goedkeuring in het Parlement waarbij iedereen die bij de onlusten in het najaar van 2006 is veroordeeld zal moeten worden vrijgesproken omdat alle getuigenverklaringen van alle politieagenten in deze zaken per definitie als onbetrouwbaar worden gekwalificeerd. Nu weet iedere onafhankelijke waarnemer die erbij was, inclusief schrijver dezes, dat de aanval op het TV-gebouw en de gevechten met de politie in oktober overwegend het werk waren van extreemrechtse en gewelddadige relschoppers die in de illusie leefden dat ze een gewelddadige revolutie aan het uitvoeren waren om de regering ten val te brengen. Zeker, de politie maakte zeer domme fouten en sommige agenten gingen volstrekt door het lint toen ze in het nauw werden gedreven. Maar je kunt in een rechtsstaat niet zeggen dat elke getuigenis van elke agent per definitie een leugen is, en dat nog eens met terugwerkende kracht ook. De politievakbonden zijn dan ook des duivels.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten