(Schijn)beweging

Her en der zie je toch heel voorzichtig wat beweging binnen het aanvankelijk zo hecht ogende regeringskamp. Het meest opvallend: de burgemeester van Boedapest, István Tarlós, schuwt zo te zien de confrontatie met hogere Fidesz echalons niet.

Tarlós is officieel geen partlid van Fidesz. Hij was, benadrukte hij voor de verkiezingen van oktober 2010 altijd, een onafhankelijke kandidaat die door Fidesz werd gesteund. Nu werd die bewering door de meesten buiten het Fidesz kamp nooit erg serieus genomen. We hadden tenslotte ervaring met een eerdere ’onafhankelijke’ door Fidesz gesteunde kandidaat voor het burgemeesterschap van Boedapest, Pál Schmitt. Die man betoonde zich echter een ruggegraatloze Fidesz schoothond. Niet zo’n wonder als je bedenkt dat hij, die nu voorgeeft conservatieve en christelijke waarden te vertegenwoordigen, zijn politieke loopbaan begon als staatssecretaris van sport onder het oude communistische systeem. Zelfs in Fidesz kringen werd er daarom behoorlijk pissig gereageerd toen premier Orbán nu juist Schmitt afgelopen zomer tot president van Hongarije liet benoemen.

Maar Tarlós lijkt uit ander hout gesneden, wat het duidelijkst tot uiting kwam in een incident afgelopen week. Terwijl de burgemeester in het buitenland verbleef, ontbood zijn vice-burgemeester (wel een lid van Fidesz) alle twaalf de directeuren van gemeentelijke ziekenhuizen per ommegaande op zijn kantoor en begon de heren één voor één ontslag op staande voet aan te zeggen. Naar verluid handelde de man in opdracht van hogere Fidesz hand. De praktijk is in ieder geval volgens ook elders volop toegepast Fidesz recept: alle hogere functionarissen die door vorige links-liberale regeringen of gemeenteraden zijn benoemd, dondert niet of ze deskundig zijn of niet, worden ontslagen en vervangen door partijaanhangers, dondert niet of ze competent zijn of niet. In het bureau van de president bijvoorbeeld zijn sinds Schmitt’s aantreden zo’n beetje alleen de schoonmaaksters niet vervangen (en let wel, de vorige president was ook een conservatieve man – hoewel geen Fidesz – en zijn staf  was dus bepaald niet links).

Hoe dan ook, terwijl deze ontslaggesprekken met de ziekenhuisdirecteuren nog aan de gang waren, greep Tarlós vanuit het buitenland in. Hij gaf zijn plaatsvervanger de opdracht direct te stoppen, maakte de aangezegde ontslagen ongedaan en belegde over de hele kwestie de volgende dag na thuiskomst een grote persconferentie waarin hij zei dat dit een schandalige manier van handelen is, dat hij dit soort Fidesz-gedrag onacceptabel vindt en dat wat hem betreft deskundige mensen op hun post blijven, wat ze verder ook mogen stemmen. Er gaat het gerucht dat premier Orbán daarop Tarlós bij zich ontbood om hem te vragen zijn ontslag in te dienen. Tarlós ontkent dat dit is gebeurd, maar zegt ook dat er geen enkele reden is voor zijn ontslag, omdat hij immers nog maar een paar maanden geleden door de bevolking van Boedapest is gekozen.

Het is niet het eerste incident tussen Tarlós en de regerende partij. De burgemeester schijnt zich behoorlijk kwaad te maken over het feit dat de regering haar belofte tot meer financiele ondersteuning van de stad niet waarmaakt. Ook heeft hij herhaaldelijk ruzie met de machtige burgemeesters van deelgemeentes van Boedapest (merendeels Fidesz) die de ontwikkeling van de stad  als geheel belemmeren.

Wat de mediawet betreft: in de Hongaarse berichtgeving werd vooral benadrukt dat de regering Orbán in antwoord op de kritiek van Neelie Kroes slechts herhaalt dat er niets mis is met deze wet en dat alle kritiek, ook die van Kroes, eigenlijk op misverstanden berust. Maar wie de brief verder leest, ziet dat er wel degelijk openingen worden geboden. Want de Hongaarse regering schrijft ook dat, voor zover de Europese Commissie er toch aan vasthoudt dat er dingen gewijzigd moeten worden, dat kan gebeuren en dat in dat geval Hongarije voorstelt dat experts van beide partijen bij elkaar gaan zitten om tot eventuele alternatieven te komen.

Natuurlijk, dit kun je uitleggen als tijdrekken: de experts gaan bij elkaar zitten, er ontstaan eindeloze debatten en uiteindelijk verzand alles in een technische patstelling over artikelen,  paragrafen en sub a t/m z. Maar het kan ook een inleiding zijn tot daadwerkelijke consessies zonder dat de regering Orbán al te zeer in het openbaar ongelijk moet erkennen en gezichtsverlies lijdt. Welke van de twee het wordt, hangt vooral af van de Commissie (achter de vodden gezeten door het Europese Parlement). Laat ik voorlopig optimistisch zijn en ervan uitgaan dat er beweging is.

Tenslotte een derde beweging. Volgens de links-liberale krant Népszabadság overwegen Fidesz politici die betrokken zijn bij het opstellen van een nieuwe grondwet om „een aantal foute beslissingen” – met name het inperken van de macht van het Constitutionale Hof door de regering Orbán een paar maanden terug – te herstellen en dat Hof haar oude bevoegdheden terug te geven. Tja, wat moet een mens daar nu van maken? Afwachten maar wat er uiteindelijk van komt.

Verder deze week:

-        de nationalisatie van de private pensioenfondsen werd voltooid. Uiteindelijk besloten ruim 100.000 van de 3 miljoen betrokkenen om hun privé gespaarde pensioengelden niet over te laten schrijven naar het staatspensioenfonds. Ze moesten daarvoor wel uren in de rij gaan staan om een formulier in te vullen en nemen op de koop toe dat ze in de toekomst gekort worden op hun AOW. Maar premier Orbán verklaarde triomfantelijk dat de overstap van de 2,9 miljoen anderen uiteraard geheel vrijwillig was. En de staatskas is weer voor een jaartje op orde, want er is een slordige 10 miljard euro overgemaakt. De rekening? Die komt over een paar jaar als de staatspensioenen niet op peil te houden zijn en dus ofwel de premies fors omhoog moeten of de toch al magere pensioentjes nog verder omlaag.

-        Het IMF bekritiseerde in een rapport een reeks maatregelen van de regering Orbán, waaronder de nationalisatie van de pensioenfondsen en de aantasting van de onafhankelijkheid van de Nationale Bank. Het antwoord van minister van economische zaken Matolcsy: allemaal onzin, en eigenlijk zou de IMF zelfkritiek moeten uitoefenen omdat het bijvoorbeeld in 2008 de financiele crisis niet  tijdig voorspelde. Ja ja, een echte diplomaat.