dinsdag 12 april 2011

Rechterlijke macht gekortwiekt

“Een onafhankelijke analyse (van de voorstellen voor een nieuwe grondwet…HH) sluit de mogelijkheid van een ernstige politieke aantasting van de rechterlijke macht niet uit,” schreef András Baka, voorzitter van de Hoge Raad, vorige week in een diplomatiek geformuleerde brief aan premier Viktor Orbán. “Er is grote onrust en verontwaardiging onder rechters,” aldus Baka elders in een interview, “ze maken zich allemaal zorgen over de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, die de basis van onze democratie is.”

De brief, geschreven namens de presidenten van de Hoge Raad, de vijf Rechtbanken van Beroep, het Hoofdstedelijk Hof, 19 andere rechtbanken en de Beroepsvereniging van Rechters was tevergeefs. Gisteren nam de Fidesz meerderheid in het Parlement de allerlaatste wijzigingsvoorstellen voor de nieuwe grondwet aan, waarmee ook de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht ernstig is gekortwiekt.

Op de eerste plaats wordt de autonomie van de rechterlijke macht beeindigd, die in 1997 was ingesteld om de onafhankelijkheid van rechtbanken te garanderen. De toen ingestelde Justitiële Raad van rechters en andere vertegenwoordigers uit het justitiële bouwwerk, een van de laatste institutionele hervormingen na de stelselwijziging van 1989, wordt opgeheven en de rechterlijke macht wordt weer bestuurd door het Ministerie van Justitie (zoals dat ook voor 1997 en dus voor 1989 het geval was). Dat betekent dat de regering via Justitie een grote invloed krijgt op procedures, benoemingen etc. en ook welke rechter welke rechtszaak behandelt.

Op de tweede plaats wordt per ommegaande de pensioenleeftijd van rechters verlaagd van 70 naar 62 jaar. Eerder circuleerden er binnen Fidesz ideeën over het ontslaan van alle rechters die voor 1990 waren ingezworen (waarmee de intentie van de operatie duidelijk is: een zuivering van “al die communisten”). Maar dat zou betekend hebben dat 72% van alle rechters eruit had gemoeten en dat ging zelfs Fidesz wat ver. Maar ook nu moeten er ruim 300 rechters (6-8%) vervroegd uit, met name rechters in hogere functies en rechtbanken, de mensen met de meeste ervaring en anciënniteit. Dat schept niet alleen grote problemen voor het werk van de rechtbanken (die toch al niet al te best functioneren), maar ook de mogelijkheid voor de regering om op allerlei hoge posten die mensen neer te zetten die haar welgevallig zijn.

In eerdere blogs vermeldde ik al hoe de nieuwe grondwet ook regelt dat het Grondwettelijk Hof aanzienlijk minder bevoegdheden krijgt en dat de voorzitter van het Hoge Raad (Kuria) en die van het Grondwettelijk Hof politiek benoemd gaan worden. Waarmee het gebouw compleet is: ook de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht is ernstig ingeperkt, precies zoals eerder al gebeurde met justitie, de Rekenkamer, het instituut ombudsman, de Budget Raad, de Financiële Toezichthouder etc. etc. , al die instituties die de democratische rechtsorde moeten garanderen.

Nog even voor de duidelijkheid: in 1990 was 90% van de rechters jonger dan 55 jaar, aldus Baka,  te jong om te hebben deelgenomen aan de stalinistische schijnprocessen van de jaren ’50 of de politieke processen waarin de deelnemers aan de opstand van 1956 waren veroordeeld.


Verder deze week

- Voormalige BMW- topmanager en uitvinder Ferenc Ansits, Duitser van Hongaarse komaf, betoogde in een rede voor de Duitse Kamer van Koophandel in Boedapest dat er niet zoiets is als een hervormings-communist. Je had toch ook geen hervormings-nazi’s? Communisten zijn communisten en allemaal even erg, punt uit, betoogde hij. Het is een redenering die heel populair is in rechtse kringen in Hongarije. Ook Ansits is een felle anti-communist en aanhanger van de huidige regering. Hij nam deel aan de opstand van 1956, zat daarna een paar jaar gevangen en vluchtte uiteindelijk naar Duitsland waar hij carrière maakte. Maar van politiek  heeft hij dus geen kaas (meer) gegeten. Geen verschil tussen Stalin, Breznjev en Rakosi (de Hongaarse stalinistische leider) aan de ene kant en anderzijds Dubcek (leider van de Praagse Lente), Imre Nagy (leider van de Hongaarse opstand in 1956!) of Gorbachov (de man die de Muur deed vallen en de Sovjet Unie ontmantelde)? Dat soort redeneringen kun je toch niet serieus nemen? En natuurlijk had ook het nazi-dom, als het langer had bestaan dan 12 jaar, uiteindelijk hervormers gehad.

- VN rapporteur voor persvrijheid Frank la Rue bezocht Hongarije om te zien hoe het hier nu staat op dat vlak. Op zich al opvallend, de VN-rapporteur bezoekt normaal gesproken landen als Zimbabwe, Libië, Bahrein, Birma of Wit-Rusland, geen Europese landen die lid zijn van de EU. Na afloop sprak hij zijn verontrusting uit over de mediawet die nog altijd vele problemen kent, met name het feit dat de Mediaraad alleen uit regeringsmensen bestaat en voor negen jaar benoemd is, met de mogelijkheid van verlenging van negen jaar. “Dat is een hele generatie,” aldus een geschokte la Rue. Maar hij was ook “licht geschrokken om het beleefd te zeggen over sommige meningen die ik hoorde. Verschillende regeringsfunctionarissen spraken volkomen vrij en open over wat ze dachten en ik heb de indruk dat er sprake is van een duidelijk stelsel van controle van bovenaf. In denk dat dat heel gevaarlijk is.”

Geen opmerkingen:

Een reactie posten