Vrije verkiezingen in 2014?

Als het aan Fidesz ligt mag de Hongaarse bevolking in 2014, als er nieuwe parlementsverkiezingen gehouden worden, wel kiezen … maar ook weer niet teveel. De partijleiding heeft een voorstel voor een nieuw kiessysteem uitgewerkt dat erop neerkomt dat kleine en middelgrote partijen vrijwel geen kans maken om in het parlement te komen en dat Fidesz, als het maar zorgt dat het een derde van de stemmen krijgt en de grootste blijft, het parlement opnieuw domineert.

Eerst maar een (korte) uitleg. Het parlement wordt ingekrompen van 400 naar 200 zetels. De kiezer brengt twee stemmen uit, één op een persoon in zijn district en één op een landelijke lijst (zoals in Nederland). De helft van de zetels zal worden verdeeld via het districtensysteem en wel in één ronde waarbij de partij die de meeste stemmen haalt de zetel krijgt. In het huidige kiessysteem was er een tweede ronde (zodat je vaak meer dan 50% van de stemmen moest halen om een district te winnen) en waren er voor de verliezers nog compensatiezetels (maar die worden afgeschaft). Als dus de oppositie verdeeld is (zoals nu: socialisten, het groene LMP en het extreemrechtse Jobbik) dan heeft Fidesz al gauw genoeg aan minder dan 50% om in een district te winnen.

Voor de oppositie blijven dan alleen nog de zetels over die ze via de landelijke lijst kunnen halen, maar…er worden ook nieuwe hordes ingebouwd om het kleine en middelgrote partijen extra moeilijk te maken. Zo kunnen ze alleen maar zetels via de landelijke lijst krijgen als ze ook in minimaal een kwart van alle districten meedoen (de LMP is heel sterk in het grote Boedapest maar niet daarbuiten) en dan moeten ze ook nog per district in 21 dagen (nu 35) 1500 steunverklaringen van kiezers (nu 750) ophalen. Zo’n steunverklaring bestaat uit een papier waarop een burger zich – met volledige naam, adres, persoonsnummer enz. – voor een partij uitspreekt. Maar juist zo’n gedetailleerde verklaring geven mensen hier traditioneel niet graag af, wantrouwig als ze zijn dat zo’n bij de centrale overheid geregistreerde partijvoorkeur wel eens tegen hen gebruikt kan worden.

Bovendien mogen ook een paar honderdduizend Hongaren uit de buurlanden meedoen met de volgende verkiezingen. De verwachting is dat dit vooral nationalistisch georiënteerde Hongaren zullen zijn en dat die stemmen dus vooral naar Fidesz (en wellicht Jobbik) zullen gaan.

Tenslotte, laten we dat ook niet vergeten, bestaat er nu al weinig echte vrije pers meer in Hongarije, hoewel een vrije pers geldt als een absolute voorwaarde voor vrije en eerlijke verkiezingen. Fidesz beheerst nu al de staatsmedia, heeft tal van commerciële media opgekocht en de rest aan banden gelegd via de nieuwe mediawet. Wat rest is een enkele dissidente publicatie zonder bereik naar het grote publiek. Als er vervolgens ook geen verkiezingsdebatten zijn (in 2010 waren die er niet omdat Fidesz dat weigerde) is er geen enkele manier om het grote publiek te informeren.

Volgens een aantal experts betekenen de nieuwe kiesregels dat partijen als de LMP (nu 5 a 10%) of Jobbik (nu 10-15%) weinig kans maken het parlement te halen. Natuurlijk zouden in theorie de socialisten (nu rond de 20%) groter kunnen worden dan Fidesz (nu rond de 35%), maar dat is gezien de huidige verdeeldheid en stuurloosheid in die partij niet waarschijnlijk. Als dit nieuwe systeem bij de afgelopen verkiezingen had bestaan, zou Fidesz met 53% van de stemmen niet 2/3 van de zetels maar ¾ van de zetels hebben gehad. En het is heel wel mogelijk dat ze in een volgend parlement meer dan de helft van de zetels heeft hoewel ze maar een derde van de stemmen krijgt en dus eigenlijk een minderheid vertegenwoordigt. Een eerlijke vertegenwoordiging van de wil van de bevolking wordt zo onmogelijk, is in ieder geval het eensgezinde afwijzende oordeel van socialisten, LMP en extreemrechts.

De nieuwe kieswet, die een 2/3 meerderheid vereist en dus door Fidesz eenzijdig kan worden ingevoerd, zal in oktober naar het Parlement gaan en voor eind dit jaar worden aangenomen. Natuurlijk is dit slechts een voorstel en is het in theorie mogelijk dat de wet uiteindelijk veel beter wordt. Maar het is wel het voorstel van de partijtop en de ervaring van het afgelopen jaar stemt niet tot optimisme.

Verder deze week:

- Veel commotie bij de staatsradio en TV, waar de afgelopen dagen 550 van de 4000 werknemers zijn ontslagen. Ze werden een voor een bi de baas geroepen en kregen hun congé. Eind zomer gaan er nog eens 450 uit. Onder de ontslagenen ook vakbondsvertegenwoordigers (die eigenlijk niet ontslagen mogen worden) en mensen met wie tot vorige week nog werd gepraat over nieuwe programma’s die ze het komende seizoen zouden gaan doen. Volgens de oppositie wordt de ontslaggolf misbruikt om iedereen die maar een beetje dissident is te verwijderen. Overigens is volgens een recent onderzoek van het Republikon instituut het nieuws op de staatsmedia buitengewoon eenzijdig geworden. Meer dan 80% van de aandacht gaat naar de regering en Fidesz en als er al aandacht is voor de oppositie is het vaak in negatieve zin.

- Eerder meldde ik al dat een aan Fidesz gelieerd bedrijf de gratis krant Metro had overgenomen van het Zweedse concern dat de krant had gestart. Toen ik dat vertelde aan een kennis, zei ze dat het een hoop verklaarde. Ze reist dagelijks met de metro en leest dan de Metro en het was haar al opgevallen dat de krant opeens zo regeringsgezind was geworden.