Mediacompromis in de maak?

Regeringspartij Fidesz is van plan om bij de opening van de volgende zitting van het parlement op 14 februari a.s. een aantal wijzigingsvoorstellen voor de mediawet in te dienen, zegt András Koltay, lid van de toezichthoudende mediaraad in een interview met de Nederlandse radio. Zo wil de Hongaarse regering tegemoet komen aan de golf van kritiek waarmee de mediawet in de EU is ontvangen.

Want de kritiek houdt niet op en er gaat geen Europese bijeenkomst of persconferentie voorbij of er worden wel kritische opmerkingen gemaakt of vragen gesteld over de mediawet, tot het sjagrijn van EU voorzitter Hongarije uiteraard. Minister van buitenlandse zaken János Martonyi, die volgens geruchten verschrikkelijk baalt van het diplomatieke geblunder van Hongarije, duidde er vorige week op een van die persconferenties als eerste op dat er gewerkt werd aan wijzigingen op een aantal punten, en niet alleen maar „een verdere toelichting” zoals tot dan toe het gebruikelijke verweer luidde.

De "Demonstratie voor de persvrijheid 2" afgelopen donderdag

De liberale leider in het Europese parlement Guy Verhofstad benadrukte intussen in een interview in de Hongaarse links-liberale krant Népszabadság nog eens dat de regering Orbán er ook niet mee zal wegkomen als ze de brief van commissaris Neelie Kroes slechts beantwoord met wat „verduidelijkingen”. Er moeten serieuse veranderingsvoorstellen komen anders wordt er tegen Hongarije actie ondernomen, zei hij.

De duivel zit natuurlijk in de details. Tot welke concessies Fidesz bereid is, is volstrekt onduidelijk. Ook Koltay van de mediaraad verschafte daarover geen duidelijkheid. En aangezien de Hongaarse regering nog altijd volhoudt dat de mediawet op alle punten prima de lux is, valt daar ook weinig uit af te leiden..

Tegelijk benadrukken Fidesz woordvoerders de laatste weken ook onophoudelijk dat ze er verschrikkelijk van balen dat veel critici niet alleen de mediawet ter discussie stellen, maar dat verbinden met hun zorgen over de algehele toestand van de democratie in Hongarije: de aantasting van de grondwet, het aan banden leggen van onafhankelijke instanties, de groeiende partijcontrole over steeds meer geledingen van de overheid en de cultuursector. De mainstream Fidesz-politici en aanhangers lijken die kritiek nog steeds niet te begrijpen. Voor hen is het heel simpel: de partij heeft een 2/3 meerderheid in het parlement en daarmee is zo’n beetje alles wat deze regering doet per definitie democratisch en een „uitdrukking van de volkswil.”

Dat een volwassen democratie veel meer is dan dat – terughoudendheid in het uitoefenen van je macht, checks and balances stimuleren, dialoog zoeken met degenen die het niet met je eens zijn, (politieke) minderheden de ruimte geven – daar schijnen ze simpelweg niet bij te kunnen. Hoewel, of dat voor Viktor Orbán en zijn inner circle ook geldt, betwijfel ik. Die weten verdomd goed hoe de vork in de steel zit. Velen van hen zijn nota bene afgestudeerde juristen.

Daarnaast blijft Orbán ook maar herhalen dat de nieuwe mediawet nodig was omdat de oude wet nog uit de communistische tijd stamde. Bij sommige mensen is dat misschien goedkoop scoren, maar het is totale onzin en dat weet hij heel goed. Formeel stamt de oude wet inderdaad uit de communistische jaren tachtig, maar hij is ten tijde van en in de eerste jaren na de omwenteling van 1989-1990 door socialisten, liberalen en conservatieven tezamen (ja, ook Fidesz was daar destijds bij) volkomen herschreven. Exact hetzelfde geldt voor de huidige grondwet. Ook die wordt door Orbán nu afgeschilderd als een communistisch product, maar zo ongeveer het enige dat er na 1989/1990 van de oude communistische grondwet over bleef, is de zinsnede dat Boedapest de hoofdstad is van Hongarije.

Verder de afgelopen week

- Je hoort steeds meer geluiden in conservatieve kring die ervoor pleiten om de etnische Hongaren in de buurlanden, die sinds 1 Januari een Hongaars paspoort kunnen aanvragen, ook stemrecht te geven. Dat is een heikele kwestie, want je hebt het dan potentieel over heel veel mensen. Er wonen een half miljoen Hongaren in Slowakije, twee miljoen in Roemenie, een paar honderdduizend in Servie en dan nog forse groepen in Kroatie, Slovenie, Oekraine en Oostenrijk. En aangezien de meeste van die Hongaren die nu een paspoort aanvragen de meer nationalistisch gezinden zijn (de anderen geven er niet zo om) zou het wel eens kunnen zijn dat Fidesz op die manier fiks wat extra stemmen naar zich toe kan halen. Is dat manipulatie van eerlijke verkiezingen? Onduidelijk is wat de EU hier van zal vinden. Feit is dat diverse EU landen, ook Nederland, stemrecht geven aan mensen met een paspoort van hun land, ook als die in het buitenland wonen. Maar dat betreft relatief kleine groepen. Wat als je dat recht opeens uitbreidt tot grote groepen die weliswaar dezelfde etnische achtergrond hebben (Hongaars) maar inmiddels al een eeuw (sinds 1918) niet meer in het oorspronkelijke vaderland wonen?
- Er was afgelopen donderdagavond opnieuw een via Facebook georganiseerde demonstratie voor de persvrijheid bij het Parlement. Zo’n 7000 mensen, iets minder dan een week trotseerden de kou. De derde demo zal plaatsvinden op 15 maart, de nationale feestdag waarop de opstand in 1848 tegen Oostenrijk wordt herdacht en ook de dag waarop dissidenten in de jaren tachtig in Boedapest de straat opgingen om voor vrijheid te demonstreren.
- Ook blijkt uit de jongste opiniepeilingen dat Fidesz opnieuw iets aan populariteit verspeelt. Het is nog maar heel weinig en de voorsprong van de partij (38%) op de socialisten (10%) en ’groenen’ (4%) is nog enorm (Jobbik scoort 8%). Maar volgens deskundigen zie je dat de twijfelaars bij Fidesz beginnen af te haken en dat het kamp van degenen die niet weten op wie ze moeten stemmen groeit (nu boven de 40%). Helaas voor hen is een geloofwaardig alternatief (socialistisch, liberaal, groen of anderszins) ver te zoeken.