Werkverschaffing of dwangarbeid?

Als het aan de Hongaarse regering ligt gaan enige 100-duizenden langdurig werklozen verplicht worden om voor een beloning van 30-60% van het minimumloon te werken. Ze gaan ingezet worden in grote overheidsprojecten (sportstadions bouwen, rivierdijken versterken, irrigatiekanalen en waterreservoirs aanleggen enz.), maar kunnen ook worden verhuurd aan private ondernemingen (bijvoorbeeld in de landbouw en wegenbouw). Organisatie en toezicht bij dit alles moet worden gedaan door de vele duizenden voormalige politiemensen en legerpersoneel wier vervroegd pensioen door de regering eenzijdig wordt ingetrokken.

De hel van Jipsinghuizen,werkverschaffing Groningen 1924-1939

Dat is samengevat de inhoud van een plan dat door het Ministerie van Binnenlandse Zaken (waaronder ook de politie valt) is ontwikkeld. Het plan kan gezien worden als een fundamenteel onderdeel van de conservatieve revolutie van de regering Orbán. De brigades hebben tot doel de honderdduizenden langdurig werklozen (velen van hen zigeuners maar de meerderheid niet!) weer arbeidsdiscipline bij te brengen en de maatschappij in het algemeen te leren dat wie niet werkt, niet zal eten. Critici zien het echter als een onzalig plan dat de markt verstoort, de groeiende behoefte aan juist meer geschoold personeel negeert en in feite neerkomt op een verwerpelijke vorm van wat je eigenlijk alleen maar dwangarbeid kunt noemen.

De dwang bestaat eruit dat werklozen die weigeren deel te nemen, hun sociale bijstand (nu een aanvulling op het gezinsinkomen tot iets minder dan het minimumloon) kwijtraken. Dat laat velen weinig keus, al zal er zeer grote weerzin zijn om zes uur per dag (zware) lichamelijke arbeid te verrichten voor een vergoeding van 100 tot 180 euro per maand. Want zoals premier Orbán eerder al eens verklaarde is het inzetten van moderne technologie bij dit soort projecten in Hongarije niet aan de orde, het gaat er nu om banen te scheppen.

Bovendien zullen deze goedkope arbeidskrachten ook forse reistijden moeten accepteren (tot drie uur per dag) naar grote projecten verspreid over het hele land. Daarnaast overweegt de regering bij projecten containerdorpen neer te zetten, zodat arbeiders ter plekke kunnen overnachten.

Ook het toezicht door ex-politiemensen en legerpersoneel (er komt grofweg één voormalige politieman op elke vier arbeiders) roept bij critici associaties op met bewaking, orde en discipline, kwalificaties die door minister Pintér van Binnenlandse Zaken ten stelligste worden afgewezen. Overigens zullen de betrokken politiemensen ook deels gedwongen worden tot dit werk. Wie weigert, kan ernstig gekort worden op zijn pensioen.

Het plan lijkt kortom in de verte wel een beetje op werken met een uitkering zoals dat ook in Nederland wordt toegepast, maar dan op een totaal andere schaal en onder radicaal andere voorwaarden. Orbán ziet het als een voorbeeld voor Europa welke kant het op moet met de werkgelegenheid. Maar hoewel het de formele werkloosheidscijfers aardig zal oppoetsen, roept het tal van ernstige vragen op. Zijn dit wel acceptabele lonen en werkomstandigheden? Hoe echt zijn die banen, die geen enkel perspectief bieden op serieus werk in de marktsector. En wie bepaalt wie “in staat is” tot het uitvoeren van het betreffende werk, zoals het formele criterium nu luidt? Een werkloze bouwvakker? Een ingenieur? Vrouwen? Ouderen boven de 50?

Andere deskundigen wijzen erop dat het plan in feite neerkomt op een halvering van het minimumloon voor een deel van de economie, wat grote consequenties kan hebben. Hetzelfde geldt voor de andere arbeidsomstandigheden, die aanzienlijk minder zullen zijn dan nu volgens de arbeidswetgeving is toegestaan (maar die wetgeving zal door de regering en de 2/3 meerderheid van Fidesz in het parlement worden aangepast). Bovendien gaat een dergelijke aanpak onvermijdelijk leiden tot machtsmisbruik en serieuze sociale wantoestanden en ellende: in de gezinnen van de allerarmsten, in de arbeidsbrigades, in de containerkampen. Met op de achtergrond steeds die ene grote hamvraag: misschien was dit in de jaren dertig in Nederland en Hongarije (of Duitsland?) nog wel acceptabel, maar past het ook in de moderne Europese productie en diensteneconomie met zijn Lissabon agenda en zijn streven om een hooggeschoolde kenniseconomie te worden?

Verder deze week:

- Nadat de regering eind mei al eenzijdig het overleg tussen werkgevers, werknemers en overheid heeft opgeheven, zijn er nu ook plannen om de invloed van de vakbonden in bedrijven en de rechten van individuele werknemers ernstig in te perken. Vakbonden gaan volgens die plannen het recht verliezen namens het personeel te onderhandelen en werkgevers zullen veel meer vrijheid krijgen bij het vaststellen van verplicht overwerk, het al dan niet opnemen van vakantiedagen en de indeling van werktijden.

- In het stadje Kecel (ruim 9000 inwoners) is de basisschool in maart overgedragen aan de katholieke kerk. Ouders die nu niet wensen te ondertekenen dat hun kinderen op school bidden en naar de mis gaan, komen er niet in. Die zullen uit moeten wijken naar openbare scholen 20-30 km verderop.

- Tot een jaar geleden moest Fidesz nooit iets hebben van de toenadering die de vorige regeringen zochten tot China (want communistisch) en roerde het ook luid de trom van de vrijheidsbeweging van Tibet. Maar nu dat linkse beleid van de afgelopen jaren vruchten begint af te werpen en China in toenemende mate forse investeringen wil gaan doen in Hongarije – dat het ziet als toegangspoort tot Centraal Europa – is Orbán opeens 180 graden om. Bij het bezoek van de Chinese premier Wen Jiabao putte Orbán zich uit in superlatieven om communistisch China te prijzen en had hij het over een strategisch bondgenootschap. De in Hongarije woonachtige Tibetanen mochten niet demonstreren, de president werd zorgvuldig afgeschermd van elk dissident geluid en als klap op de vuurpijl moesten alle Tibetanen zich op zaterdagochtend bij de vreemdelingendienst melden voor controle van hun papieren, een controle die prompt de hele dag in beslag nam, tot Jiabao weg was.